Tương truyền vào nửa đầu thế kỷ I sau Công nguyên, Tô Định sang đánh nước ta, lúc đó ở châu Đại Man có người con gái tên gọi là Xuân Nương tài sắc vẹn toàn, thùy mị, nết na, tinh thông võ nghệ, viết chữ, tính toán đều giỏi, lại có đức độ, các bậc “tu mi nam tử” không ai sánh kịp.
Cha mẹ mất sớm, anh trai bị Tô Định sát hại, trong lòng căm giận, nàng nguyện báo thù nhà. Nàng cắt tóc giả làm ni cô đi đến các phủ, huyện để chiêu tập binh hùng tướng mạnh. Hai Bà Trưng nghe tiếng Xuân Nương bèn truyền hịch nghênh đón về, lại cho nàng thống lĩnh quân Nội thị nữ tốt bên tả.
Ngày nay, nhân dân trong vùng tổ chức lễ cầu trâu để tưởng nhớ công đức của bà. Lễ cầu trâu được tổ chức vào ngày mồng 2 tháng giêng âm lịch hằng năm để nhớ câu chuyện xưa nhân dân đã dâng trâu để Bà khao quân tướng khi thắng trận trở về.
Trung tâm của Lễ hội làng Hương Nha là lễ cầu trâu, đây là phần lễ hội được nhân dân Hương Nha chuẩn bị cẩn thận và chu đáo, từ 20 tháng chạp dân làng đã họp bàn để chọn mua trâu. Trâu phải là trâu đực béo khỏe, được mua từ những nhà sạch sẽ, có tiếng thơm trong làng. Trâu mua về được ở trong lán mới, được chăm sóc rất cẩn thận.
Người được chọn nuôi trâu cũng phải được chọn lựa rất kỹ càng, họ được gọi là: “Chứa lềnh” chủ chứa lềnh nhất thiết phải ăn chay từ khi rước trâu về, mỗi buổi chiều chủ chứa lềnh phải đem trâu ra bến tắm sau đó tự tắm cho mình, khi đến ngày hội chính, buổi chiều trước lễ cầu trâu “Chứa lềnh” sẽ đưa “Ông” trâu đi tắm lần cuối, lần tắm này được tổ chức rất đông vui và náo nhiệt.
Tổng hợp
