Theo thống kê của Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam - ACV, từ năm 2014 đến 2016, tại Nội Bài và Tân Sơn Nhất đã có 156 vụ dị vật, chim va vào máy bay, riêng năm 2016 xảy ra 20 vụ vật thể lạ làm hỏng lốp, chim va vào máy bay dẫn tới uy hiếp an toàn hàng không.
Ông Phan Xuân Đức – Phó Tổng giám đốc Vietnam Airlines cho biết, quá trình tàu bay cất, hạ cánh phải chuyển động với vận tốc cao, lực ma sát lớn. Quá trình này, tàu bay va vào các vật thể lạ dù rất nhỏ như ốc vít, thanh sắt, mảnh vỡ, chim trời… (gọi chung là FOD - Foreign Object Debris) đều rất nguy hiểm, có thể gây tai nạn thảm khốc.
“Vụ tai nạn tàu bay Concorde rơi làm chết 113 người hồi tháng 7/2000 sau khi đâm phải một mảnh kim loại rơi từ một chiếc phi cơ của hãng Continental Airlines, Mỹ, cất cánh trước đó là ví dụ điển hình của những nguy cơ từ vật thể lạ trên đường băng gây ra” – ông Đức nói thêm.
Với đề xuất này hệ thống có tính năng tự động phát hiện vật thể lạ với tọa độ cảnh báo chính xác, không can nhiễu tới các hệ thống kỹ thuật của khu bay và máy bay. Đồng thời hệ thống được đánh giá làm hạn chế, loại bỏ các sự cố gây nguy hiểm trên đường băng do vật thể lạ, chim, động vật hoang dã xâm nhập.
Được biết, trong tổng mức đầu tư của dự án khoảng gần 1.000 tỷ đồng, trong đó hệ thống tại Nội Bài có trị giá hơn 486 tỉ đồng, hệ thống tại Tân Sơn Nhất trị giá gần 510 tỉ đồng.
Về phương án đầu tư, theo ông Lại Xuân Thanh, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam, Thời điểm hiện tại, nguồn vốn NSNN còn khó khăn nên phương án nhà nước đầu tư trực tiếp từ ngân sách là không khả thi.
Cục Hàng không đề xuất Bộ GTVT giao ACV làm chủ đầu tư dự án, quản lý, khai thác, bảo trì công trình sau khi hoàn thành. ACV cũng chịu trách nhiệm tính toán, cân đối nguồn tiền để tiến hành đầu tư ban đầu và hoàn vốn. Phương án này có nhiều ưu điểm như chủ động về nguồn vốn, thời gian triển khai nhanh, đáp ứng được nhu cầu cấp bách, đồng thời đảm bảo được tính đồng bộ, thống nhất trong việc xây dựng, quản lý khai thác khu bay, điều phối hoạt động đảm bảo an toàn đường hạ, cất cánh, an ninh hàng không tại khu bay. Đây cũng là phương án được Cục Hàng không Việt Nam đánh giá là có nhiều ưu điểm nhất và đề nghị ưu tiên triển khai.
Ngoài ra, Cục Hàng không Việt Nam cũng đưa ra phương án cơ quan Nhà nước có thẩm quyền là Bộ GTVT sẽ ký hợp đồng dự án với thực hiện với các quyền, nghĩa vụ trên cơ sở thoả thuận với nhà đầu tư. Theo đó, sau khi hoàn tất việc lắp đặt hệ thống, nhà đầu tư sẽ chuyển giao cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Cơ quan này lại giao cho người khai thác Cảng hàng không, sân bay quản lý, khai thác và bảo trì hệ thống.
Về phương án hoàn vốn, người khai thác phải trả tiền cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền bằng kinh phí trích từ doanh thu dịch vụ cất, hạ cánh hàng năm để cơ quan này trả cho nhà đầu tư. Mức kinh phí này được xác định dựa trên tổng mức đầu tư ban đầu, lợi nhuận kỳ vọng (dự kiến 11%/năm) và thời gian khai thác hệ thống (tối thiểu 10 năm). “Ưu điểm của phương án này là hiện đang có một số nhà đầu tư quan tâm, có nguồn vốn, sẵn sàng tham gia song hạn chế là phát sinh thêm nhiều thủ tục đầu tư phức tạp”, ông Thanh cho biết.
Vào năm 2016, ACV đã trình Bộ GTVT xem xét phê duyệt chủ trương đầu tư dự án cung cấp giải pháp và lắp đặt hệ thống phát hiện vật thể lạ trên đường băng (FODetect) trị giá tới 1.162 tỉ đồng nhằm phát hiện vật thể lạ trên đường băng tại Nội Bài và Tân Sơn Nhất, tự động phát hiện xua đuổi chim gây nguy cơ uy hiếp trực tiếp đến máy bay.
Tuy nhiên, thời điểm đó, Cục Hàng không Việt Nam chỉ ra dự án này còn nhiều điểm bất hợp lý, trong đó có việc thu phí chuyến bay để đầu tư dự án làm tăng chi phí cho hãng hàng không.
