Cái chết gần đây của nhân viên hãng thương mại điện tử Pinduoduo đã thổi bùng lên ngọn lửa chỉ trích về văn hóa làm việc tới cùng kiệt, vốn phổ biến trong những công ty công nghệ Trung Quốc. Tuy nhiên, những tỷ phú như Jack Ma hay ông chủ JD Richard Liu vẫn luôn ngấm ngầm đồng tình với văn hóa 996. Cộng đồng mạng cũng đưa ra không ít phản ứng trái chiều.
Nhiều người nước ngoài nghĩ rằng văn hóa làm việc 996 của Trung Quốc là một hệ thống bóc lột sức lao động. Báo chí nước ngoài không ngừng lên tiếng chỉ trích các ông lớn đứng đằng sau các công ty công nghệ khổng lồ. Tuy nhiên, không ít người nhìn nhận sự việc theo chiều hướng khác.
Rene Le'Tellier chia sẻ trên Quora rằng chúng ta không nên so sánh văn hóa làm việc của phương Tây với văn hóa làm việc của Trung Quốc hay các quốc gia châu Á khác. Nền tảng văn hóa làm việc và mối quan hệ giữa người lao động và công ty là khác nhau. Hơn thế nữa, một bên là nền kinh tế đang trưởng thành trong khi bên kia là nền kinh tế đã ổn định.
Một điểm cần lưu ý là Trung Quốc không có bất kỳ hệ thống bảo hiểm thất nghiệp nào như ở nước châu Âu, châu Úc khác. Nếu bạn không có việc làm ở Trung Quốc, bạn sẽ trở thành người vô gia cư, nghèo khổ, không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe,… Các công ty không cho bạn một công việc, họ đang cho bạn một cuộc sống, một vị trí trong cộng đồng và xã hội.
Theo Alex Lee, thời gian làm việc 996 không còn xa lạ với văn hóa làm việc của người Trung Quốc. Điều này có thể trái với luật lao động hiện đại và thời gian làm việc trung bình 44 tiếng/tuần nhưng đây lại là một phần lịch sử Trung Quốc.
Có thể nhiều người không biết rằng người Trung Quốc từng làm việc cả tuần 7 ngày và chỉ nghỉ 14 ngày vào Tết Nguyên đán. Thời gian làm việc dài, cường độ làm việc cao chính là một phần thúc đẩy nền kinh tế của Trung Quốc tăng trưởng thần kỳ trong những năm qua.
Câu hỏi được đặt ra là liệu thời gian làm việc dài như vậy có phản tác dụng với năng suất hay không? Lịch sử đã có đáp án cho câu hỏi này. Làm việc nhiều giờ liên tục, đặt công việc lên hàng đầu không phải là một hiện tượng xuất hiện gần đây. Nó đã ăn sâu vào tâm lý của người Trung Quốc. Khoảng năm 1960, Nga và Trung Quốc bắt tay xây dựng cây cầu bắc qua sông Dương Tử ở Nam Kinh. Do vấn đề chính trị phát sinh, tất cả các kỹ sư và công nhân Nga đã từ bỏ kế hoạch xây cầu.
Thiếu kinh phí và nhân lực, người dân Trung Quốc được khuyến khích quyên góp bất cứ thứ gì trong khả năng hoặc tình nguyện dành thời gian để giúp xây dựng cây cầu. Cả công nhân và người dân đã đồng tâm hiệp lực, không tiếc thời gian, sức lực để xây dựng cầu bắc qua sông Dương Tử hùng vĩ. Bằng cả máu, mồ hôi và nước mắt, họ đã hoàn thành cây cầu trong 8 năm - dự án xây dựng hạng nặng đầu tiên của Trung Quốc, một thành tựu to lớn, một chiến thắng tuyên truyền cho Đảng Cộng sản Trung Quốc và thậm chí đến bây giờ, nó còn được xem là nguồn gốc và biểu tượng của lòng tự hào dân tộc, đoàn kết và tự cường. Sự kiện này có thể nói là tiền đề cho văn hóa làm việc 996.
Thời gian làm việc 996 có thể là bất hợp pháp một cách công khai. Luật pháp bảo vệ tính cân bằng giữa công việc và cuộc sống cho người lao động, thế nhưng trong khi các quốc gia khác coi trọng tính hợp pháp thì Trung Quốc lại dung túng điều đó vì nó mang lại lợi ích kinh tế to lớn cho đất nước.
Dưới đây, hãy cùng xem người trong cuộc nghĩ thế nào về văn hóa 996. Theo BT Yang, mọi thứ đều tuân theo luật cung-cầu trên thị trường. Mọi người có quyền thôi việc khi họ thấy công sức mình bỏ ra không được đền đáp xứng đáng. Không ai sai trong cuộc chạy đua này. Văn hóa 996 thực sự bù đắp được thời gian, công sức người lao động bỏ ra. Ví dụ, Huawei Telecommunication trả mức lương trung bình gấp đôi đến ba lần so với các đối thủ cùng ngành. Tính ra thì điều này có lợi cho người lao động.
Bản thân BT Yang không ủng hộ nhưng cũng không bài trừ văn hóa 996. Mọi người chọn hy sinh thời gian nghỉ ngơi vì những lý do chính đáng. Khi còn là sinh viên, BT Yang bận rộn với chương trình học và anh hiếm khi đi ngủ trước lúc 2 giờ sáng. Thế nhưng, mọi công sức đã được đền đáp xứng đáng với tấm bằng đại học, nó giúp anh có nhiều cơ hội lựa chọn nghề nghiệp hơn.
 |
Văn hóa 996 khiến các nhân viên công nghệ hiếm khi ngủ trước 2 giờ sáng (ảnh China Briefing) |
Với tư cách là cố vấn tại một doanh nghiệp Trung Quốc, Liat Lim chia sẻ rằng thời gian làm việc phụ thuộc vào giai đoạn công ty và tuổi đời nhân viên.
Đối với một công ty mới thành lập, tốc độ phát triển thành một doanh nghiệp có dòng tiền bền vững chính là điều cốt yếu. Các nhân viên trong các công ty này phải làm việc chăm chỉ hơn nhân viên của các công ty đã ổn định.
Đối với những nhân viên trẻ, đam mê và nhiệt huyết sẽ khiến họ mong muốn cống hiến nhiều hơn. Nhiều người còn ước một ngày có thể dài hơn 24 giờ đồng hồ. Nếu công việc phù hợp với thế mạnh và đam mê, con người sẽ làm việc chăm chỉ hơn. Họ sẽ làm việc không mệt mỏi, mơ về công việc trong giấc ngủ và mong đợi một ngày mới để bắt đầu làm việc.
Đối với những người trẻ đang lập nghiệp, Liat khuyên mọi người làm việc chăm chỉ hơn để tạo đà phát triển và thăng tiến, sau này khi sự nghiệp đã vững chắc, chúng ta có thể thư giãn nhiều hơn.
Cân bằng giữa công việc và cuộc sống sẽ thay đổi theo tuổi tác của con người. Khi chúng ta phát triển qua các giai đoạn khác nhau của cuộc đời, như sinh viên, nhân viên mới, quản lý, kết hôn, con cái,… các ưu tiên và nhu cầu cân bằng cũng sẽ khác đi.
Với HangZhe Zhang - kỹ sư khoa học máy tính, văn hóa 996 không phù hợp cho tất cả mọi người. Zhang thừa nhận rằng hệ thống làm việc 996 có thể hữu ích với những người có mục tiêu sống to lớn; nhưng đối với hầu hết mọi người, văn hóa này có nhiều nhược điểm hơn là ưu điểm.
Thứ nhất, đối với những người khao khát một sự nghiệp vĩ đại, 996 phù hợp với họ. Họ mong muốn làm việc, phát triển sự nghiệp nhiều hơn là tận hưởng cuộc sống. Ví dụ, các doanh nhân và nhà khoa học đầy tham vọng sẵn sàng dành phần lớn thời gian cho công việc hơn là vui chơi. Vì vậy, đối với họ, lợi thế của văn hóa làm việc 996 là hiển nhiên. Họ sẽ đạt được nhiều mục tiêu hơn trong cuộc đời ngắn ngủi. Do đó, theo quan điểm này, 996 là một cách sống tích cực hơn là một hệ thống bóc lột.
Tuy nhiên, 996 có thể không phù hợp với tất cả mọi người bởi vì hầu hết mọi người không có lý tưởng thay đổi thế giới. Thế giới đâu thể có nhiều người như Elon Musk, Jack Ma. Ở Trung Quốc, nhiều người lao động bình thường buộc phải tuân thủ văn hóa 996 chỉ vì họ cần tiền cho bản thân và gia đình. Ví dụ, có rất nhiều lập trình viên chọn làm việc tại một công ty có thời gian làm việc 996 vì họ được trả lương cao hơn. Thay vì có tham vọng thay đổi thế giới, họ chỉ muốn có một cuộc sống thoải mái. Vì lý do này, 996 cũng đồng thời chiếm dụng thời gian giải trí, nghỉ ngơi quý báu của người bình thường, điều này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của họ.
Tóm lại, với HangZhe Zhang, 996 không dành hầu hết mọi người, nó chỉ dành cho người nghiện công việc. Vì vậy, một số người có thể tình nguyện từ bỏ thời gian rảnh rỗi và cống hiến cuộc đời cho những công việc, nhưng đừng áp đặt văn hóa 996 trở thành nghĩa vụ của tất cả mọi người.
Còn bạn, bạn nghĩ sao về văn hóa 996? Liệu bạn có tình nguyện làm việc trong công ty với văn hóa làm việc này? Hãy chia sẻ với chúng tôi trong phần bình luận dưới đây.
