Bắt đầu một ngày học mới, thay vì mang vác sách vở đến trường, David và Roama, hai học sinh 15 tuổi của trường Colegio PerfilIn ở Bahia (Brazil) cầm lấy điện thoại, đăng nhập vào Geekie Lab.
Với Geekie, chỉ cần có điện thoại là các học sinh có thể học từ bất kỳ đâu, đang ở nhà hay trên xe buýt. Chương trình thay thế toàn bộ giáo trình quen thuộc của tất cả các môn ở trường bằng các bài học trực tuyến kết hợp cả văn bản, video và hình ảnh. Bên trong chương trình còn có một cỗ máy trí tuệ nhân tạo (AI) giúp học sinh thường xuyên đánh giá tiến bộ cá nhân dựa trên các bài kiểm tra. Dữ liệu này cũng sẽ được gửi về cho giáo viên và nhà trường, theo quản lý kỹ thuật của chương trình, Leonardo Carvalho.
Geekie Lab là một trong số các ứng dụng giáo dục được cá nhân hóa của Geekie, một công ty khởi nghiệp ở Sao Paolo, Brazil. Trong xu thế công nghiệp 4.0, khi những ứng dụng học tập số toàn diện như Geekie ngày càng phổ biến, nhiều người lo ngại việc chúng sẽ dần thay thế cho giáo viên đứng lớp một ngày không xa.
Tại British Science Festival (Lễ hội Khoa học Anh quốc) hồi tháng 9 năm ngoái, một trong số những chuyên gia giáo dục hàng đầu nước Anh, phó hiệu trưởng đại học Buckingham, ông Anthony Francis Seldon, đã đưa ra dự báo: robot sẽ thay thế giáo viên vào năm 2027. Liệu các cỗ máy do con người lập trình có thật sự giúp chúng ta giải quyết trọn vẹn bài toán giáo viên, một vấn đề có tính hệ thống của ngành giáo dục trên toàn thế giới?
Sự trỗi dậy của giáo viên AI
Theo Guardian, Geekie đã làm nên một cuộc cách mạng trong giáo dục Brazil, với số lượng học sinh đang sử dụng phần mềm này lên đến 5 triệu em tại 650 trường tư và 4.000 trường công trên khắp Brazil. Hiện nay, Geekie là một trong những công ty công nghệ giáo dục hàng đầu của Brazil.
Ứng dụng Embibe vừa được Reliance Industries cam kết đầu tư thêm 180 triệu USD trong ba năm tới để trở thành nền tảng giáo dục AI lớn nhất nước này.
Trong khi đó, Embibe là một ứng dụng học tập nổi tiếng ở Ấn Độ. Ứng dụng vừa được Reliance Industries cam kết đầu tư thêm 180 triệu USD trong ba năm tới để trở thành nền tảng giáo dục AI lớn nhất nước này.
Có trụ sở tại New York, Knewton là nhà cung cấp khóa học lớn cho các trường học Mỹ và có 10 triệu học viên trên toàn cầu. Cambridge University Press, Macmillan, Pearson, ELTjam là một vài nhà xuất bản lớn đang hợp tác với Knewton.
Bắt đầu từ năm học 2028-2019, chính phủ New Zealand đã triển khai dự án cho phép thầy giáo kỹ thuật số đứng lớp. Nghĩa là, các em học sinh tiểu học New Zealand sẽ học một môn học về năng lượng với một thầy giáo robot – thực chất là một avatar có trang bị trí tuệ nhân tạo. Học sinh tương tác với "thầy" qua máy tính để bàn, máy tính bảng hoặc thiết bị di động.
‘Thầy’ giáo có tên là Will này do công ty năng lượng Vector ở Auckland hợp tác với công ty AI Soul Machine chế tạo ra. ‘Thầy’ Will sẽ dạy các em về các dạng năng lượng tái tạo, như năng lượng mặt trời và gió. Sau đó, Will có thể hỏi học sinh các câu hỏi về những kiến thức đã học giống như giáo viên hỏi bài cũ của học sinh.
Tại Nhật Bản, từ năm 2009, trường Tiểu học Kudan ở Nhật Bản đã sử dụng robot Saya dạy học. Saya có thể giảng bài, điểm danh và yêu cầu học sinh trật tự.
Singapore cũng là một trong những nước ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào giảng dạy. Năm 2015, Singapore thử nghiệm sử dụng robot như đồ chơi giáo dục để học từ vựng, logic, cách sắp xếp theo thứ tự và di chuyển.
Tháng 6/2016, hai robot Pepper và Nao trở thành trợ giảng được chào đón nhất tại hai trường mẫu giáo ở nước này, khi tham gia dạy trẻ về Địa lý, cách thể hiện cảm xúc. Cùng năm, robot Kibo được sử dụng tại 160 trường mầm non ở Singapore nhằm giúp trẻ tiếp thu bài dễ hơn và biết cách tương tác trong giờ học.
Rose Luckin, giáo sư Phòng nghiên cứu Knowledge Lab thuộc University College London, một trung tâm nghiên cứu ứng dụng truyền thông số trong giáo dục, cho rằng, AI đang ngày càng được các trường học trên toàn thế giới sử dụng nhiều hơn. “Trí tuệ nhân tạo mà chúng ta có thể thiết kế sẽ rất giỏi trong việc hỗ trợ các môn học thuật cổ điển như khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học, và cả ngôn ngữ", bà Luckin cho biết thêm.
Những giáo viên tốt nhất?
Hiển nhiên là việc nghiên cứu cho ra đời một giáo sư 100% máy móc sẽ mất nhiều thời gian và tiền bạc. Nhưng các chi phí phát triển ban đầu hoàn toàn xứng đáng vì một chương trình giáo viên AI lý tưởng có rất nhiều lợi thế so với giáo viên bình thường, theo Futurism.
Đầu tiên, các giáo viên không cần được trả lương. Các nhà quản trị có thể dùng ngân sách lương cho các khoản nâng cấp cơ sở vật chất, những chi phí liên quan để đem lại một nền giáo dục miễn phí cho tất cả thanh niên. Tiếp đến, các giáo viên số không cần nghỉ ngơi và sẽ không bao giờ đến trễ. Các nhà quản trị có thể dễ dàng cập nhật thay đổi giáo trình cho cả đội giáo viên AI mà vẫn đảm bảo cả hệ thống sẽ không bao giờ mắc lỗi. Nếu được lập trình đúng, các giáo viên AI cũng sẽ không thiên vị học sinh theo giới tính, chủng tộc, địa vị kinh tế xã hội, sự yêu ghét về tính cách… như giáo viên con người bình thường.
Nếu tất cả sinh viên đều có thiết bị cá nhân để truy cập phần mềm, “chúng ta có thể trao tặng cho mọi trẻ em trên thế giới gia sư tốt nhất, theo một cách riêng biệt và giới hạn” với hiệu quả chi phí đáng ngạc nhiên, theo giáo sư Rose Lukin. Ngân sách đầu tư ban đầu sẽ cao nhưng chi phí duy trì tương đối thấp.
Sự có mặt của những người máy hỗ trợ sẽ giải phóng cho giáo viên thoát khỏi gánh nặng của những công việc giấy tờ để tập trung vào chuyên môn. AI sẽ giúp giáo viên về các kỹ năng xã hội, giải quyết vấn đề sáng tạo, làm việc nhóm.
Các phần mềm giáo dục AI cũng có tính hỗ trợ rất cao với học sinh. “Đó là sự hỗ trợ một-một, thích ứng, một điều mà các giáo viên trên khắp thế giới khó mà thực hiện được khi phải xoay sở nhiều hơn với số lượng sinh viên ngày càng gia tăng”, lời Lukin.
Thử thách lớn nhất khi triển khai AI trong ngành giáo dục chính là việc thuyết phục những người sử dụng nó, các giáo viên, sinh viên và cả phụ huynh. Sẽ có những người chống đối công nghệ vì nỗi sợ thất nghiệp, số khác thì nghĩ ngợi về kịch bản của ngày tận thế khi robot trỗi dậy.
"Giáo viên có khả năng sẽ chống đối tự động hóa giáo dục vì giáo dục là vấn đề con người" - Terry Heick, người sáng lập và Giám đốc của TeacherThought, Nhà xuất bản thông tin và tài liệu giáo dục chia sẻ.
Theo Heick, các giáo viên có thể nghĩ rằng, việc một “robot thiếu suy nghĩ” có thể thực hiện công việc của họ là bằng chứng cho thấy những người khác xem việc sao chép kỹ năng của giáo viên là điều dễ dàng. Trong khi sự thật thì ngược lại, giảng dạy là một nhiệm vụ “bất khả thi” đến mức mà bất kỳ điều gì có thể giúp cho công việc của giáo viên dễ dàng hơn đều có giá trị.
Ngoài ra, nhiều phụ huynh cũng lo lắng về thời gian trẻ em dành cho các thiết bị công nghệ.
Bên cạnh đó là những nỗi lo về đạo đức, sự riêng tư và quan trọng nhất là an ninh không gian mạng. Theo giáo sư Luckin, học sinh cần được bảo vệ khỏi việc lạm dụng dữ liệu cá nhân của họ. Bảo mật dữ liệu là nỗi lo không chỉ của riêng ngành giáo dục mà đã trở thành nguy cơ toàn cầu khi internet vạn vật (IoT) phát triển và thế giới ngày càng có nhiều thiết bị “thông minh” hơn.
Giáo viên người máy sẽ chiếm lĩnh tương lai?
Năm 2015, Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc đã thông qua nghị trình phát triển bền vững 2030 để loại bỏ đói nghèo thông qua phát triển bền vững trên toàn thế giới. Một trong số các mục tiêu cần thực hiện là đảm bảo sự bình đẳng trong tiếp cận nền giáo dục chất lượng cho tất cả mọi người. Để thực hiện mục tiêu bình đẳng giáo dục này, UNESCO ước tính số lượng giáo viên cần bổ sung thêm là 20,1 triệu giáo viên trung học cơ sở và tiểu học. Số giáo viên sẽ không có mặt trong ngành trong 13 năm tới nữa do về hưu, hết hợp đồng thời vụ, theo đuổi ngành nghề khác có điều kiện làm việc hoặc tiền lương tốt hơn còn cao gấp đôi con số trên, lên tới 48,6 triệu người.
Theo Futurism, thật lý tưởng nếu các chỗ trống sắp tới được lấp đầy bằng các robot giáo viên. Tuy nhiên, thực tế là điều này sẽ không xảy ra, ít nhất là trong thập kỷ tới.
Các hệ thống giáo dục “chỉ tốt khi các giáo viên cung cấp việc giảng dạy qua thực hành”, và các robot hiện nay chưa thể tương xứng với các giáo viên người về chất lượng giáo dục đem lại cho sinh viên, theo quan điểm của UNESCO.
Nhà quản lý kỹ thuật của Geekie, Carvalho cũng nhận định là các AI “chỉ có thể dạy một loại việc nhất định nào đó” và chúng không thể thay thế được giáo viên. Giáo viên vẫn giữ vai trò thật sự quan trọng trong việc xử lý dữ liệu. “Chỉ là sự dịch chuyển trong công việc, các giáo viên vẫn luôn có không gian của họ tại trường học”. AI sẽ hỗ trợ giáo viên trong một số việc giấy tờ để họ tập trung vào việc giảng dạy, thấu hiểu các nhu cầu, nêu các phản hồi và đánh giá khác nhau cho từng sinh viên.
Theo bà Rose, ngày nay các giáo viên phụ thuộc nhiều vào tương tác xã hội để hỗ trợ các sinh viên và hiểu được nhu cầu của họ, và cho tới nay vẫn chưa có một hệ thống số nào có thể cạnh tranh với con người trong lĩnh vực này. Sẽ không bao giờ có một robot nào đủ tốt để thay thế giáo viên hoàn toàn. "Tôi không tin rằng có bất kỳ robot nào thỏa mãn được nhiều loại công việc mà một giáo viên người hoàn thành mỗi ngày, hay có bất kỳ robot nào có thể phát triển tập hợp đa dạng các kỹ năng và khả năng mà một giáo viên sở hữu". Do đó "thật nguy hiểm nếu các nhà làm chính sách và ra quyết định giáo dục xem các hệ thống đó là một giải pháp kinh tế cho vấn đề giáo viên đăt đỏ, thiếu hụt giáo viên", Luckin cảnh báo việc thay thế giáo viên bằng phần mềm AI.
Dù máy móc có thể xử lý nhiều nhiệm vụ đặc thù, chúng ta vẫn chưa thể tạo ra trí tuệ tổng quát nhân tạo (AGI), loại máy có thể trả lời những câu hỏi khó nằm ngoài bài học hàng ngày mà các giáo viên giỏi phải chuẩn bị. Các robot ngày nay cũng không có sự thấu cảm và khả năng truyền cảm hứng mà giáo viên mang tới lớp học.
Nhà báo Mỹ cũng Natasha Smerling khẳng định robot không thể thay thế giáo viên, đơn giản vì chúng không biết truyền cảm hứng cho người học. “Khi người trẻ ngày càng đắm chìm vào thế giới ảo, nghề giáo trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Giáo dục giữ cho thế giới này thực hơn và để người trẻ tiếp tục sống đúng nghĩa”, bà chia sẻ.
Giải pháp dung hòa tốt nhất theo giáo sư Luckin là: Các hệ thống tự động và AI sẽ đóng vai trò hỗ trợ. Chúng sẽ giúp giáo viên và sinh viên tận dụng công nghệ theo những cách có lợi cho cả hai mà không cần lo lắng về những rắc rối của AI do thiếu giám sát.
Theo Khám Phá
http://khampha.vn/khoa-hoc-cong-nghe/tri-tue-nhan-tao-thay-the-khien-hang-loat-giao-vien-that-nghiep-c7a705585.html
