Một trong những bí ẩn lớn đã xuất hiện từ đại dịch Covid-19 vẫn đang được các chuyên gia về bệnh truyền nhiễm nghiên cứu – đó là một số người nhiễm Covid-19 trong khi những người khác thì không ngay cả khi họ tiếp xúc trực tiếp với virus.
Đã có rất nhiều gia đình mắc Covid-19 và phải cách ly toàn bộ thành viên vì đại dịch, nhưng cũng có rất nhiều trường hợp các cặp vợ chồng, đồng nghiệp cùng cơ quan nơi một số người đã nhiễm virus (F0) đã miễn nhiễm với Covid-19.
Ông Danny Altmann, giáo sư miễn dịch học tại Đại học Hoàng gia London, nói với trang CNBC rằng các nghiên cứu chỉ ra khả năng bị nhiễm bệnh trong một hộ gia đình khi một trường hợp dương tính “không cao như bạn tưởng tượng”.
Những người không bao giờ nhiễm Covid
Ngày càng có nhiều nghiên cứu về lý do tại sao một số người dường như không bao giờ bị nhiễm Covid-19.
Tháng trước, nghiên cứu mới được công bố bởi Đại học Hoàng gia London cho thấy rằng những người có mức tế bào T (một loại tế bào trong hệ thống miễn dịch) cao hơn từ virus cảm lạnh thông thường sẽ ít có khả năng bị nhiễm SARS-CoV-2.
Tiến sĩ Rhia Kundu, tác giả đầu tiên của nghiên cứu từ Viện Tim và Phổi Quốc gia Imperial, nói rằng “việc tiếp xúc với virus SARS-CoV-2 không phải lúc nào cũng dẫn đến nhiễm trùng và chúng tôi rất muốn hiểu tại sao”.
Bà nói: “Chúng tôi phát hiện ra rằng lượng tế bào T tồn tại từ trước, được tạo ra bởi cơ thể khi bị nhiễm các coronavirus khác ở người như virus gây cảm lạnh thông thường, có thể bảo vệ chống lại sự lây nhiễm Covid-19”.
Tuy nhiên, bà Kundu cũng cảnh báo rằng, “trong khi đây là một khám phá quan trọng, nó chỉ là một hình thức bảo vệ, và tôi nhấn mạnh rằng không ai nên chủ quan về điều này. Thay vào đó, cách tốt nhất để bảo vệ bản thân trước Covid-19 là tiêm phòng đầy đủ, bao gồm cả tiêm liều nhắc lại”.
 |
Tiêm chủng phòng ngừa Covid-19 |
Lawrence Young, một giáo sư về ung thư học phân tử tại Đại học Warwick, nói với CNBC rằng, “chúng tôi quan tâm nhiều đến những trường hợp được gọi là không bao giờ bị nhiễm trùng - những người rõ ràng đã tiếp xúc gần gũi với những người đã nhiễm bệnh trong gia đình, nhưng chính họ là những người có khả năng miễn nhiễm”.
Ông Young nói rằng dữ liệu ban đầu cho thấy những người này đã có được khả năng miễn dịch tự nhiên từ những lần nhiễm coronavirus cảm lạnh thông thường trước đây. Ông nói, khoảng 20% trường hợp nhiễm lạnh thông thường là do coronavirus cảm lạnh thông thường, “nhưng tại sao một số cá nhân lại duy trì mức độ miễn dịch chéo, điều này vẫn chưa được biết rõ”.
Bên cạnh mức độ miễn dịch do đã tiếp xúc từ trước với virus gây cảm lạnh thông thường, thì tình trạng tiêm chủng vaccine của mỗi người cũng có khả năng là một yếu tố xác định liệu một số người dễ bị nhiễm Covid-19 hơn những người khác.
Vai trò của vaccine
Tiêm vaccine ngừa Covid hiện đã phổ biến ở hầu hết các quốc gia, mặc dù có sự khác biệt giữa các quốc gia về loại vaccine nào được sử dụng và thời điểm sử dụng.
Các mũi tiêm nhắc lại cũng đang được triển khai rộng rãi và trẻ nhỏ đang được tiêm chủng ở nhiều quốc gia khi các chính phủ chạy đua để bảo vệ càng nhiều người càng tốt khỏi biến thể Omicron dễ lây truyền hơn nhưng ít nghiêm trọng hơn về mặt lâm sàng.
Vaccine ngừa Covid-19 đã được chứng minh là làm giảm các trường hợp nhiễm trùng nặng, giảm khả năng nhập viện và tử vong, đồng thời vẫn có hiệu quả với phần lớn các biến thể của virus. Tuy nhiên, chúng không hiệu quả 100% trong việc ngăn ngừa nhiễm trùng và khả năng miễn dịch. Kháng thể do vaccine tạo ra sẽ suy giảm theo thời gian, đặc biệt không mấy hiệu quả với biến thể Omicron.
Ông Andrew Freedman, một học giả về các bệnh truyền nhiễm tại Trường Y Đại học Cardiff, nói với CNBC rằng tại sao một số người nhiễm Covid-19 và những người khác thì không “là một hiện tượng được công nhận rõ ràng và có lẽ liên quan đến khả năng miễn dịch do tiêm chủng, nhiễm trùng trước đó hoặc cả hai”.
“Chúng tôi biết rằng nhiều người vẫn bị nhiễm Omicron (hầu hết là nhẹ) mặc dù đã được tiêm phòng đầy đủ, kể cả đã tiêm nhắc lại. Tuy nhiên, việc tiêm phòng vẫn làm giảm nguy cơ nhiễm Omicron và phản ứng của mỗi người là khác nhau”, ông nói.
Giáo sư Young của Đại học Warwick cho biết, khi nói đến các phản ứng miễn nhiễm khác nhau với Covid-19, “chắc chắn khả năng miễn dịch phản ứng chéo từ các lần nhiễm trùng trước đó với coronavirus cảm lạnh thông thường có thể là một yếu tố chính, cộng với lợi ích từ việc đã được tiêm chủng”.
Giáo sư Young nhấn mạnh các nghiên cứu sâu hơn về sự miễn nhiễm Covid sẽ giúp các nhà khoa học hiểu biết sâu hơn về phản ứng miễn dịch với SARS-CoV-2, và “những khía cạnh nào của phản ứng chéo là quan trọng nhất, và thông tin này sẽ được khai thác như thế nào để tạo ra vaccine hiệu quả nhất với mọi biến thể”.
Yếu tố di truyền
Một câu hỏi khác đã đặt ra trong đại dịch là tại sao hai người mắc bệnh Covid-19 lại có thể phản ứng khác nhau với bệnh - một người có thể có các triệu chứng nặng và người kia có thể không có triệu chứng.
Câu trả lời có thể nằm ở gen của chúng ta.
Giáo sư Altmann của Đại học Imperial nói rằng ông và các đồng nghiệp của mình đã tiến hành một nghiên cứu về di truyền học miễn dịch (mối quan hệ giữa di truyền và hệ thống miễn dịch) với Covid-19. Nhóm của ông đã phát hiện ra rằng sự khác biệt trong hệ thống miễn dịch của mỗi người “tạo ra sự khác biệt về triệu chứng khi nhiễm bệnh”.
Nghiên cứu tập trung vào các gen HLA (kháng nguyên bạch cầu ở người) khác nhau và xem xét các gen này có thể ảnh hưởng như thế nào đến phản ứng của một người với Covid-19. Với một số loại gen HLA có thể dẫn tới có triệu chứng hoặc không có triệu chứng, ông Altmann cho biết.
“Các gen quan trọng kiểm soát phản ứng miễn dịch của bạn được gọi là gen HLA. Chúng quan trọng đối với việc xác định phản ứng của bạn khi gặp phải SARS-CoV-2. Ví dụ, những người có gen HLA-DRB1 * 1302 có nguy cơ bị nhiễm trùng có triệu chứng cao hơn đáng kể”, ông Altmann nói thêm.
Các bài thử nghiệm
Bệnh viện Imperial của giáo sư Altmann và một số cơ quan nghiên cứu khác đã tiến hành một thử nghiệm với 36 tình nguyện viên là các thanh niên khoẻ mạnh ở Anh. Những người này được cho tiếp xúc với virus SARS-CoV-2, nhưng chỉ một nửa trong số họ bị nhiễm bệnh.
Cụ thể, 36 tình nguyện viên được đưa một liều lượng thấp virus vào cơ thể qua đường nhỏ mũi. Họ được các nhân viên y tế theo dõi lâm sàng cẩn thận trong một môi trường được kiểm soát trong vòng 2 tuần.
 |
Xét nghiệm nhanh Covid-19 từ dịch mũi |
Trong số 18 tình nguyện viên bị nhiễm Covid, 16 người tiếp tục phát triển các triệu chứng giống như cảm lạnh từ nhẹ đến trung bình, bao gồm nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi, hắt hơi và đau họng.
Các nhà nghiên cứu cho biết đây là lần đầu tiên họ có dữ liệu chi tiết về giai đoạn đầu của nhiễm trùng, trước và trong khi xuất hiện các triệu chứng. Trong số 18 người bị nhiễm Covid, thời gian trung bình từ lần đầu tiên tiếp xúc với virus đến khi phát hiện các triệu chứng ban đầu (nghĩa là thời kỳ ủ bệnh) là 42 giờ, ngắn hơn đáng kể so với các ước tính hiện có. Trước đây người ta vẫn cho rằng thời gian ủ bệnh trung bình là 5 đến 6 ngày.
Sau giai đoạn này, số lượng virus (tải lượng virus) được tìm thấy trong các mẫu gạc lấy từ mũi hoặc họng của những tình nguyện viên đã tăng mạnh. Mức độ này đạt đỉnh trung bình vào khoảng 5 ngày sau khi nhiễm bệnh. Nhưng những xét nghiệm sau đó cho thấy có những trường hợp tải lượng virus vẫn còn rất lớn sau 9 ngày, thậm chí một số trường hợp là 12 ngày.
Một điểm đáng chú ý là nơi tập trung đông virus. Virus được phát hiện trong cổ họng sớm hơn đáng kể ở mũi (40 giờ ở cổ họng so với 58 giờ ở mũi), và virus trong cổ họng cũng sớm đạt đỉnh hơn ở mũi. Nhưng mật độ virus tập trung trong mũi luôn cao hơn đáng kể so với cổ họng, cho thấy nguy cơ virus bị thải ra ở mũi cao hơn so với miệng.
Các nhà khoa học lưu ý rằng mặc dù có khả năng “bỏ sót virus trong giai đoạn đầu lây nhiễm, đặc biệt nếu chỉ test nhanh đường mũi”, nhưng họ cho biết về tổng thể xét nghiệm kháng nguyên nhanh vẫn là biện pháp để xác định người có thể nhiễm bệnh.
Christopher Chiu, giáo sư về các bệnh truyền nhiễm từ Viện Lây nhiễm tại Đại học Hoàng gia London và là nghiên cứu viên chính của cuộc thử nghiệm cho biết: “Chúng tôi nhận thấy rằng xét nghiệm nhanh có tác dụng tốt trong việc phát hiện virus SARS-CoV-2. Mặc dù trong một hoặc hai ngày đầu, chúng có thể kém nhạy cảm hơn, nhưng nếu bạn sử dụng chúng đúng cách và lặp đi lặp lại, sớm phát hiện mẫu dương tính, thì điều này sẽ có tác động lớn trong việc ngăn chặn sự lây lan của virus”.
