Ngoại trưởng Mỹ trao đổi gì với Trung Quốc, Nga và các nước về sự biến đổi tình hình Afghanistan?

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (Ảnh: Đông Phương).

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken hôm 16/8 đã liên tiếp điện đàm với Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov, Ngoại trưởng Ấn Độ S.Jaishankar và Ngoại trưởng Pakistan Shah Mehmood Qureshi để trao đổi về những diễn biến mới của tình hình Afghanistan.

Hãng thông tấn Tân Hoa xã của Trung Quốc ngày 17/8 đưa tin Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã có cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken vào thứ Hai (16/8) theo lời mời, tập trung trao đổi về tình hình Afghanistan và mối quan hệ Trung-Mỹ. Ông Vương Nghị bày tỏ, Trung Quốc sẵn sàng làm việc với Mỹ để thúc đẩy "hạ cánh mềm" đối với vấn đề Afghanistan, nhưng Mỹ không thể vừa áp chế vừa trông mong sự hỗ trợ và phối hợp của Trung Quốc. Ông Blinken kỳ vọng Trung Quốc sẽ đóng một vai trò quan trọng trong vấn đề Afghanistan.

Bên trong chiếc C-17 chở 800 người Afghanistan chạy trốn cất cánh từ sân nay Kabul hôm 16/8 (Ảnh: Reuters).

Trong cuộc điện đàm, Vương Nghị đã làm rõ quan điểm của Trung Quốc về tình hình ở Afghanistan, nói: “Thực tế một lần nữa chứng minh việc áp dụng mô hình nước ngoài một cách máy móc vào các quốc gia có điều kiện lịch sử, văn hóa và tình hình đất nước hoàn toàn khác sẽ chỉ là ‘thủy thổ không hợp’”; nhấn mạnh rằng một chính quyền không thể đứng vững nếu không có sự ủng hộ của nhân dân; việc sử dụng sức mạnh và biện pháp quân sự để giải quyết vấn đề sẽ chỉ dẫn đến ngày càng nhiều vấn đề hơn và bài học về vấn đề này cần được suy nghĩ nghiêm túc.

Vương Nghị nhấn mạnh, Trung Quốc muốn liên lạc và đối thoại với Mỹ, để Afghanistan không còn xảy ra nội chiến mới hay thảm họa nhân đạo, không còn trở thành nơi sinh ra và ẩn náu của chủ nghĩa khủng bố.

Vương Nghị nói Mỹ nên có tác dụng xây dựng trong việc giúp Afghanistan duy trì ổn định, ngăn chặn hỗn loạn và xây dựng hòa bình. Việc Mỹ vội vàng rút quân đã gây ra những tác động tiêu cực nghiêm trọng, nếu bước tiếp theo tiếp tục gây nên những vấn đề mới thì càng cho thấy thái độ vô trách nhiệm.

Các cuộc xô xát và dẫm đạp ở sân bay quốc tế Kabul từ tối 15 đến ngày 16/8 đã khiến ít nhất 10 người chết và nhiều người bị thương (Ảnh: VCG).

Ông cũng cảnh báo rằng việc chính quyền Mỹ trước đó tuyên bố bỏ việc xác định “East Turkestan Islamic Movement” (Trung Quốc gọi là Phong trào Đông Đột) là một tổ chức khủng bố là một cách tiếp cận nguy hiểm và sai lầm. Mỹ cần thay đổi lập trường để loại bỏ trở ngại cho việc hợp tác Trung – Mỹ trong vấn đề Afghanistan và hợp tác quốc tế chống khủng bố.

Ông Vương Nghị nói thêm, Mỹ không thể một mặt cố tình kìm hãm và áp chế Trung Quốc, làm tổn hại đến các quyền và lợi ích hợp pháp của Trung Quốc; mặt khác lại trông chờ vào sự ủng hộ và hợp tác của Trung Quốc; kiểu logic này chưa từng tồn tại trong giao lưu quốc tế. Mỹ nên theo đuổi một chính sách Trung Quốc lý trí và thực dụng, tôn trọng các lợi ích cốt lõi và các mối quan tâm chính của Trung Quốc, căn cứ với tinh thần cuộc đàm thoại giữa hai nguyên thủ, tăng cường đối thoại, quản lý bất đồng và thúc đẩy quan hệ Trung-Mỹ sớm trở lại quỹ đạo đúng.

Một lính Taliban xuất hiện ở bên ngoài sân bay gây náo loạn (Ảnh: Reuters).

Ông Blinken cảm ơn Trung Quốc đã tham gia cuộc gặp gỡ Doha về Afghanistan, nói rằng tình hình hiện tại ở Afghanistan đang bước vào giai đoạn then chốt, Taliban cần tỏ rõ đoạn tuyệt với chủ nghĩa cực đoan, lựa chọn chuyển giao quyền lực có trật tự và thành lập chính phủ có tính bao dung, mong Trung Quốc đóng một vai trò quan trọng trong việc này. Phía Mỹ đồng ý rằng tương lai của Afghanistan nên do người dân quyết định, đồng thời kêu gọi Taliban cần đảm bảo an toàn cho tất cả những ai muốn rời khỏi Afghanistan.

Ông Blinken nhấn mạnh, việc Mỹ - Trung duy trì liên lạc về các vấn đề quốc tế lớn và khu vực là rất quan trọng. Ông đồng ý Mỹ - Trung thực hiện chung sống hòa bình là mục tiêu chung, hy vọng hai bên tìm kiếm và triển khai hợp tác. Những bất đồng rõ ràng giữa Mỹ và Trung Quốc từ nay về sau có thể được giải quyết dần dần thông qua phương pháp mang tính xây dựng.

Mỹ tái khẳng định phản đối mọi hình thức khủng bố và không tìm cách gây rối ở khu vực biên giới phía Tây Trung Quốc. Diễn biến tình hình Afghanistan một lần nữa cho thấy Mỹ và Trung Quốc tiến hành hợp tác về vấn đề an ninh khu vực theo cách xây dựng và thực dụng là rất quan trọng.

Một lính Mỹ chĩa súng đe dọa những người Afghanistan định vào khu vực cấm (Ảnh: Reuters).

Về cuộc đàm thoại giữa Blinken với Vương Nghị, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết trong một tuyên bố: “Ngoại trưởng Anthony Blinken hôm nay đã nói chuyện với Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị về sự phát triển của tình hình Afghanistan, bao gồm tình hình an ninh và những nỗ lực tương ứng của chúng ta để đảm bảo sự an toàn của công dân Mỹ và Trung Quốc”.

Ông Blinken viết trên Twitter: “Tôi và Vương Nghị, Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc, đã thảo luận về những diễn biến ở Afghanistan và trao đổi về nỗ lực tương ứng của mỗi nước để đảm bảo cho các công dân của mình được trở về nhà an toàn".

Theo trang tin Hồng Kông Đông Phương ngày 17/8, Đại diện đặc biệt của Tổng thống Nga về Afghanistan Kabulov hôm 16/8 nói, các lực lượng chính phủ Afghanistan do Mỹ và NATO huấn luyện dự kiến tiếp tục đàm phán để thành lập một chính phủ liên hiệp quá độ, nhưng người ta rõ ràng đã đánh giá quá cao tài năng của Mỹ. Quân đội Afghanistan đã đầu hàng mà không bắn một phát súng nào.

Nhiều người Afghanistan leo qua hàng rào vào trong sân bay để tìm kiếm cơ hội trốn khỏi đất nước (Ảnh: Reuters).

Ông nói, thủ đô Kabul, hiện đang an toàn nên phía Nga không sơ tán đại sứ quán khỏi đó. Ông cũng chỉ ra rằng sự hỗn loạn tại sân bay Kabul là do sự gia tăng quân đội Mỹ tới.

Cùng ngày 16/8, ông Kabulov đã trao đổi qua điện thoại với Khalilzad, Đại diện đặc biệt của Mỹ về các vấn đề hòa giải tại Afghanistan. Tuy ông không tiết lộ nội dung cuộc đàm thoại, nhưng cùng ngày khi trả lời phỏng vấn của truyền thông Nga, ông đã chỉ trích nhiệm vụ của phía Mỹ tại Afghanistan: “Chúng ta mong đợi các lực lượng chính phủ Afghanistan có thể cầm cự được một thời gian và kiểm soát được một phần lãnh thổ để tiến hành đàm phán thành lập chính phủ liên hiệp quá độ. Nhưng rõ ràng, chúng ta đã đánh giá quá cao tài năng của đồng nghiệp Mỹ. Quân đội chính phủ Afghanistan đã đầu hàng mà không chiến đấu".

Trước đó, Nga đã thông báo rằng họ sẽ không sơ tán đại sứ quán của mình ở Kabul. Ông Kalubov giải thích các nhà ngoại giao của Nga ở Afghanistan 7 năm qua luôn suy nghĩ, phân tích tình hình và hợp tác với các bên xung đột; cho nên dù thay đổi chính quyền ở Kabul thì các nhà ngoại giao Nga vẫn đảm bảo mình ở trong điều kiện thoải mái.

Ông cũng nhấn mạnh rằng Kabul hiện rất yên bình và kêu gọi thế giới bên ngoài không nên nhầm lẫn tình hình hỗn loạn ở sân bay với tình hình ở bên trong thủ đô.

Người Afghanistan trèo lên cả nóc máy bay với hy vọng chạy trốn khỏi đất nước (Ảnh: VCG).

Ngoài ra, Bộ Ngoại giao Nga hôm 16/8 đã đưa ra một tuyên bố, nói rằng việc chuyển giao quyền lực từ chính phủ Afghanistan cho Taliban do hầu như không có sự kháng cự nào từ các lực lượng chính phủ Afghanistan được Mỹ và các đồng minh của họ huấn luyện. Tuyên bố cũng cho biết, Taliban đã bắt đầu khôi phục trật tự công cộng ở Kabul, xác nhận đảm bảo an toàn cho cư dân địa phương và phái đoàn nước ngoài. Tuyên bố cho biết Nga đã thiết lập các liên hệ làm việc với đại diện của chính phủ Afghanistan mới để đảm bảo an toàn cho các nhà ngoại giao của Nga.

Ngoài ra, Ngoại trưởng Nga Sergay Lavrov đã lần lượt trao đổi điện thoại với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken trong ngày 16/8. Theo Bộ Ngoại giao Nga, ông Lavrov và ông Vương Nghị đã tập trung thảo luận về những diễn biến mới nhất ở Afghanistan và tác động của nó đối với tình hình khu vực. Hai bên cũng đã trao đổi về Chiến tranh thế giới thứ Hai và đồng ý hợp tác trong việc duy trì sự thật lịch sử và phản đối việc sửa đổi thành quả của Chiến tranh thế giới thứ Hai.

Máy bay chật kín người bỏ trốn đến nỗi không đóng được cửa (Ảnh: VCG).

Khi ông Lavrov điện đàm với Ngoại trưởng Mỹ Blinken theo lời mới của Mỹ, ông bày tỏ quan điểm của phía Nga về tình hình Afghanistan, đồng thời tiết lộ rằng Đại sứ quán Nga đã liên lạc với đại diện của tất cả các lực lượng chính trị lớn ở Afghanistan để đảm bảo sự ổn định của tình hình địa phương; Blinken tiết lộ về hành động rút các nhà ngoại giao Mỹ và việc giải quyết các nhiệm vụ nhân đạo khẩn cấp do tình hình hiện tại gây ra. Cả hai bên nhất trí tiếp tục tham vấn với Trung Quốc, Pakistan và các nước có liên quan khác và đại diện của Liên hợp quốc về vấn đề Afghanistan, nhằm tạo điều kiện cho cuộc đối thoại nội bộ ở Afghanistan.

Về cuộc điện đàm giữa ngoại trưởng Mỹ và Nga, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết: “Ngoại trưởng Anthony Blinken và Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã thảo luận về những diễn biến ở Afghanistan hiện nay, bao gồm cả tình hình an ninh và nỗ lực của chúng tôi để đảm bảo an toàn cho công dân Mỹ và những người Afghanistan dễ bị tổn thương”.

Hình ảnh vệ tinh cho thấy dòng xe kẹt cứng trên đường dẫn tới sân bay quốc tế Kabul (Ảnh: Reuters).

Ông Blinken viết trên Twitter: “Hôm nay tôi đã nói chuyện với Ngoại trưởng Nga Lavrov và thảo luận về vấn đề Afghanistan”. Theo tuyên bố của Bộ Ngoại giao Nga, “hai bên đã thảo luận tình hình Afghanistan sau khi nguyên thủ nước này bỏ trốn, việc giải tán của các chính quyền hiện tại, và sự thay đổi chính quyền đang diễn ra trên thực tế".

Tuyên bố của Nga cho biết, "Ngoại trưởng Mỹ đã thông báo về các hành động của chính phủ Mỹ trong bối cảnh sơ tán Đại sứ quán ở Kabul và những lo ngại nhân đạo khẩn cấp phát sinh từ tình hình hiện tại. Ông Lavrov đã thông báo cho đồng nghiệp của ông về đánh giá của Nga đối với tình hình và các mối liên hệ của Đại sứ quán Nga với đại diện của tất cả các lực lượng chính trị lớn ở Afghanistan để giúp đảm bảo sự ổn định và pháp trị”.

Tuyên bố cho biết, "Hai ngoại trưởng nhất trí tiếp tục tham vấn với sự tham gia của đại diện Trung Quốc, Pakistan, các nước liên quan khác và Liên Hợp Quốc, tạo điều kiện tiên quyết để khởi động một cuộc đối thoại có tính bao dung về Afghanistan trong điều kiện mới".

Ngoài ra, cùng ngày 16/8, ông Brinken cũng có cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Ấn Độ về tình hình Afghanistan. Ngoại trưởng Ấn Độ S.Jaishankar viết trên Twitter: "Tôi đã thảo luận với Ngoại trưởng Blinken về những diễn biến mới nhất ở Afghanistan. Ông ấy nhấn mạnh tính cấp thiết của việc nối lại hoạt động tại sân bay Kabul. Tôi đánh giá cao những nỗ lực không ngừng của Mỹ trong vấn đề này".

Ảnh vệ tinh chụp ngày 16/8 cho thấy hàng ngàn người Afghanistan tràn vào đường băng sân bay Kabul (Ảnh: Reuters).

Ấn Độ là chủ tịch luân phiên của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc trong tháng này. Ông S.Jaishankar cho biết, "Hội đồng Bảo an đã tổ chức các cuộc thảo luận quan trọng ngày hôm nay về những diễn biến ở Afghanistan, thể hiện mối quan tâm của cộng đồng quốc tế. Tôi mong muốn được thảo luận về những vấn đề này trong các cuộc tiếp xúc tại LHQ".

Ngoại trưởng Mỹ Blinken cũng đã có một cuộc trò chuyện khác với Ngoại trưởng Pakistan Qureshi. Ông Qureshi nói, "Tôi đã nói chuyện với Ngoại trưởng Blinken về tình hình đang thay đổi nhanh chóng ở Afghanistan. Ông ấy nhấn mạnh tầm quan trọng của một thỏa thuận chính trị có tính bao dung, đó là cách tốt nhất để tiến lên phía trước”. Ông Qureshi nhấn mạnh rằng Pakistan sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Mỹ và các đối tác để ủng hộ một Afghanistan hòa bình và ổn định.

Trước đó, trong ngày 15/8, Ngoại trưởng Mỹ Blinken đã có các cuộc trao đổi ý kiến về sự phát triển của tình hình Afghanistan, bao gồm tình hình an ninh với Ngoại trưởng Australia Marise Payne, Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian, Ngoại trưởng Đức Heiko Maas và Ngoại trưởng Na Uy Ine Marie Eriksen Soreide.