Những đòn tấn công liên tiếp của TT Trump từ Huawei tới Biển Đông

Mọi chuyện bắt đầu từ ngày 15/5, khi Tổng thống Trump ban hành một mệnh lệnh hành pháp viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế, trao cho chính quyền quyền hạn chế mọi giao dịch với “đối thủ nước ngoài” liên quan đến công nghệ thông tin và truyền thông.

Chiến tranh lạnh công nghệ

Trong lệnh hành pháp này, ông Trump không đưa ra tài liệu tham khảo cụ thể nào về Trung Quốc, Huawei hay bất kỳ bên nào khác, nhưng nhấn mạnh rằng những đối thủ này đặt ra “những rủi ro không thể chấp nhận” đối với an ninh quốc gia.

Cùng ngày, với lý do vi phạm lệnh trừng phạt Iran, Bộ Thương mại đã thêm Huawei và 70 “chi nhánh” vào danh sách thực thể của mình theo Quy định quản lý xuất khẩu. Điều này hạn chế các công ty Hoa Kỳ kinh doanh với Huawei mà không có giấy phép của chính phủ.

Nhiều công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ đã ngay lập tức đóng băng việc cung cấp linh kiện và dịch vụ cho Huawei để tuân thủ quy định, bao gồm Google, loại bỏ khả năng chứng nhận các thiết bị và cập nhật trong tương lai cho hệ điều hành Android với Google Mobile Services (GMS) được cấp phép, bao gồm Google Play Store. 

Các hãng công nghệ khác như Broadcom, Intel, Qualcomm, Microsoft, Xilinx và Western Digital cũng có những động thái tương tự. Nhà sản xuất chip Đức Infineon Technologies cũng tự nguyện đình chỉ hoạt động kinh doanh với Huawei, để chờ “đánh giá”.

Vào ngày 22/5, Arm Holdings cũng đã đình chỉ mọi hoạt động kinh doanh với Huawei, bao gồm tất cả “hợp đồng hoạt động, quyền lợi hỗ trợ và mọi cam kết đang chờ xử lý”, đe dọa lớn tới mảng sản xuất và kinh doanh vi xử lý riêng của Huawei.

Mặc dù ARM là một công ty thuộc sở hữu của Nhật Bản có trụ sở tại Anh, nhưng các thiết kế của hãng này lại đều chứa công nghệ gốc của Mỹ. Do động thái này của ARM, Huawei sẽ không còn quyền truy cập vào cấu trúc hoặc lõi tùy chỉnh ARM.

Ông Trump và ông Tập gặp mặt trong Hội nghị thượng đỉnh G20 vào năm 2018. (Ảnh: AFP)

Điều này có nghĩa là Huawei và công ty con không thể tạo ra chip cho các thiết bị tương lai của công ty. Ngoài ra, Liên minh Wifi cũng đã tuyên bố tạm thời hạn chế Huawei tham gia các hoạt động của tổ chức này.

Vào ngày 23/5, Hiệp hội thẻ nhớ SD đã thu hồi tư cách thành viên của Huawei. Điều này có nghĩa là Huawei sẽ không còn có thể bán những chiếc điện thoại có sử dụng thẻ nhớ MicroSD.

Cùng ngày, Toshiba cũng đã tuyên bố tạm dừng hợp tác với Huawei, như một động thái tạm thời trong khi Toshiba kiểm tra xem các linh kiện hoặc công nghệ do Mỹ sản xuất có được công ty này bán cho Huawei hay không.

Theo báo Bưu điện Hoa Nam buổi Sáng (SCMP) của Hồng Kông, đây không phải là một chiến thuật đàm phán ngắn hạn của chính quyền Trump được thiết kế nhằm đạt được một sự nhượng bộ, mà thực chất là “màn mở đầu trong một cuộc chiến tranh lạnh công nghệ mới” có thể bẻ cong chuỗi cung ứng toàn cầu và viết lại các đơn đặt hàng kinh doanh trên toàn thế giới.

“Trường hợp của Huawei cho thấy rõ ràng rằng các mạng lưới kinh tế toàn cầu đã đi vào địa hạt của chiến lược địa chính trị”, ông Abraham Newman, giáo sư tại trường dịch vụ nước ngoài và bộ phận chính phủ tại Đại học Georgetown, nói. “Sự siêu toàn cầu hóa trong hai mươi năm qua là không bền vững do những hạn chế địa chính trị thực sự. Nay chúng ta đang bước vào một giai đoạn mới”, giáo sư Newman, đồng tác giả của một số cuốn sách bao gồm Các gián đoạn tự nguyện: Luật mềm quốc tế, Tài chính và Quyền lực.

Tường sắt đấu tường lửa

Hai thập kỷ trước, Trung Quốc đã dựng một Bức tường lửa khổng lồ ngăn cách chính nó và phần còn lại của thế giới, ngăn chặn hiệu quả các dịch vụ trực tuyến của Hoa Kỳ từ Facebook đến Google. Mặc dù điều này chủ yếu nhằm kiểm soát luồng thông tin tự do bên ngoài đến với công dân Trung Quốc – một số trong đó có thể chỉ trích chính quyền trung ương – nó cũng có tác dụng thúc đẩy công nghiệp internet trong nước phát triển ồ ạt và tạo ra một hệ sinh thái Trung Quốc riêng biệt đổi mới.

Đồng thời, khi Trung Quốc theo đuổi việc mở cửa nền kinh tế chậm chạp, họ cũng đặt ra nhiều ngưỡng cho các công ty nước ngoài muốn kinh doanh trong nước, một phần để bảo vệ các công ty trong nước. Từ sản xuất, công nghệ đến tài chính – nếu một công ty nước ngoài muốn tiếp cận với Trung Quốc 1 tỷ người tiêu dùng thì họ thường phải thành lập một liên doanh với một công ty Trung Quốc và chia sẻ bí quyết để hoạt động hợp pháp.

Hoa Kỳ hiện đã mệt mỏi vì điều này – gọi nó là chuyển giao công nghệ cưỡng bức, không công bằng và cáo buộc Trung Quốc vi phạm các quy định của WTO trong một số trường hợp. Trung Quốc đã bác bỏ đánh giá này và kết quả là Hoa Kỳ đã quyết định xây dựng một bức tường kỹ thuật số lớn hơn.

Sự triệt phá của Huawei, đặc biệt là sự tham gia của họ trong việc tung ra các mạng di động 5G thế hệ tiếp theo mạnh mẽ trên toàn cầu, không chỉ đơn giản là về kinh tế. Huawei từ lâu đã bị cơ sở quân sự và quốc phòng Mỹ coi là mối đe dọa an ninh quốc gia, được các cơ quan tình báo Trung Quốc khai thác.

Do đó, một bộ phận chính của các cơ sở chính trị Hoa Kỳ – bao gồm cả những đảng viên Cộng hòa và Dân chủ nổi tiếng – tin rằng đã đến lúc phải kiềm chế Huawei. Bằng cách loại bỏ quyền truy cập của công ty Trung Quốc vào các công nghệ quan trọng của Hoa Kỳ như hệ điều hành Google Android và nhiều loại chip, Hoa Kỳ có thể ngăn chặn sự mở rộng ra nước ngoài của Huawei và đồng thời kiềm hãm sự phát triển nhanh chóng của Trung Quốc.

Với thế trận bao vây của Tổng thống Trump, dự báo sẽ không còn đường nào cho Huawei. (Ảnh: Youtube)

Và trong khi Huawei đang còn thổn thức với đôi mắt nhòa lệ, thì ở Tây bán cầu, tổng thống Mỹ Donald Trump ngồi trong Nhà Trắng đang chuẩn bị súng ống đạn dược để nhắm bắn tiếp. Theo Bloomberg, có 5 công ty công nghệ nữa của Trung Quốc đang bị cân nhắc đưa vào danh sách đen. Các đơn vị này sản xuất một số mặt hàng liên quan đến camera giám sát.

Sẽ không chỉ là các công ty công nghệ mà toàn bộ các ngành nghề khác. Cây bút lừng danh Thomas Friedman mặc dầu không mấy ưa ông Trump nhưng đành phải thốt lên rằng, chỉ có Trump mới có thể đối đầu với Trung Quốc và Trung Quốc sẽ không chịu nổi cuộc chơi với Trump trong chiến thuật đưa toàn bộ chuỗi cung ứng của thế giới rời khỏi Trung Quốc.

Phát biểu vào tháng 10/2018 trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ của Hoa Kỳ, Phó Tổng thống Hoa Kỳ Mike Pence cáo buộc Bắc Kinh sử dụng mọi công cụ để xử lý hệ thống chính trị Hoa Kỳ và cảnh báo các công ty Mỹ, bao gồm cả gã khổng lồ công nghệ Alphabet (công ty mẹ của Google), từ bỏ Trung Quốc cho đến khi nước này dừng các hành động nhằm phá hoại những “ý tưởng tuyệt vời nhất của Hoa Kỳ”.

Bàn luận về những diễn biến gần đây, tờ New York Times mỉa mai rằng sau 2 thập kỷ dựng bức tường lửa ngăn không cho Facebook và Google xâm nhập vào nội địa để vừa ngu hóa nhân dân vừa ích kỷ khai thác thị trường nội địa một mình, Trung Quốc nay lại bị ông Trump dựng một bức tường sắt phía ngoài tường lửa, biến nước này trở thành “ốc đảo”.

Với 2 bức tường mỗi bức khóa một chiều, rõ ràng Trung Quốc sẽ bị biến thành ốc đảo. Trong một tương lai rất gần các doanh nghiệp kinh doanh các lĩnh vực liên quan của Trung Quốc sẽ chỉ sản xuất cho tiêu dùng nội địa.

Đây là mẫu hình không chỉ về lĩnh vực viễn thông và mạng Internet. Các bước đi của ông Trump đối với các lĩnh vực khác cũng tạo ra hiệu ứng tương tự, ngăn cách dân số Trung Quốc với thế giới, nhưng điều này Bắc Kinh không thể trách ai vì chính họ là bên khởi đầu sự ngăn cách này.

Cuộc chiến trên Biển Đông

Không chỉ nhắm đến Trung Quốc trên mặt trận kinh tế và khoa học công nghệ, Tổng thống Trump còn gây sức ép với Bắc Kinh trên vấn đề Biển Đông.

Hôm thứ Năm (23/5), 13 thượng nghị sĩ Dân chủ lẫn Cộng hòa Mỹ đã giới thiệu “Đạo luật trừng phạt vì Biển Đông và biển Hoa Đông”.

“Trung Quốc đã bắt nạt, xâm lấn và đe dọa các nước láng giềng ở cả Biển Đông và biển Hoa Đông. Không thể để các hành vi hung hăng như vậy ngoài vòng kiểm soát được nữa”, thượng nghị sĩ Ben Cardin nhấn mạnh trong một tuyên bố.

“Dự luật với sự ủng hộ từ lưỡng đảng này sẽ tăng cường hơn nữa các nỗ lực của Mỹ và đồng minh trong việc chống lại việc quân sự hóa bất hợp pháp và nguy hiểm của Bắc Kinh đối với các thực thể tranh chấp mà họ đã chiếm giữ ở Biển Đông”, thượng nghị sĩ Cộng hòa Marco Rubio khẳng định với báo SCMP.

Dự luật sẽ yêu cầu Ngoại trưởng Mỹ cung cấp báo cáo cho quốc hội 6 tháng một lần, trong đó điểm mặt bất kỳ cá nhân hoặc công ty Trung Quốc nào tham gia các dự án xây dựng hoặc phát triển tại các khu vực ở Biển Đông. 

Đá Chữ Thập thuộc quần đào Trường Sa của Việt Nam bị Trung Quốc chiếm đóng và xây đảo nhân tạo trái phép (Ảnh: CSIS)

Các hoạt động được định nghĩa bởi dự luật này bao gồm cải tạo đất, xây dựng đảo, xây dựng ngọn hải đăng và xây dựng cơ sở hạ tầng thông tin di động.

Những người đồng lõa hoặc tham gia vào các hoạt động đe dọa đến hòa bình, an ninh hoặc ổn định của các khu vực hoặc khu vực trên biển Hoa Đông cũng sẽ bị xử lý.

Dự luật hiện đang được kỳ vọng sẽ thông qua lần này. Theo quy trình, nó cần được chấp thuận trước bởi Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ. Chủ tịch của ủy ban này hiện giờ là thượng nghị sĩ James Risch, một người luôn xem xét kỹ các chính sách liên quan đến Trung Quốc.

Người Mỹ chọn chống Trung

Hiếm có vấn đề nào tạo ra sự đoàn kết trong Quốc hội Mỹ như vấn đề Trung Quốc, giới quan sát nhận định. Kể cả những người thường xuyên chỉ trích Tổng thống Donald Trump như lãnh đạo thiểu số Thượng viện Chuck Schumer (đảng Dân chủ) cũng hoan nghênh cuộc chiến thuế quan chống lại Trung Quốc do ông Trump phát động.

Steve Bannon, cựu chiến lược gia của ông Trump, nói rằng trong tương lai dù bất kỳ ai bước vào Nhà Trắng thì đó cũng phải là một người chống Trung Quốc. Sự cứng rắn với Trung Quốc của người đó có thể như ông Trump hoặc thậm chí hơn ông. Dân Chủ hay Cộng Hòa cũng phải có tư tưởng chống Trung Quốc mới có thể trở thành Tổng thống Mỹ.

Hay nói cách khác chống Trung Quốc sẽ là một tiêu chí cần phải có của một Tổng thống Mỹ.

Một số chuyên gia thậm chí cho rằng sở dĩ ông Trump thắng cử vào năm 2016 là nhờ vào đường lối chống Trung Quốc chứ không phải các vấn đề khác. Nghĩa là cử tri Mỹ đã lựa chọn một Tổng thống chống Trung Quốc trong nhiệm kỳ 2016 – 2020.

Ông Trump rõ ràng không phải Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên hay cuối cùng thách thức thái độ bành trường của Trung Quốc. (Ảnh minh họa)

Điều này có thể nhìn thấy trong số người bảo trợ cho “Đạo luật trừng phạt vì Biển Đông và biển Hoa Đông” đang chờ phê duyệt. Vào năm 2017, chỉ có 2 thượng nghị sĩ bảo trợ dự luật này, nhưng nay lên đến 13 thượng nghị sĩ của cả 2 đảng đồng bảo trợ.

Báo The Economist (Anh) xác định có những nỗi lo ngại liên quan đến Trung Quốc đang khiến cả giới quan chức dân sự lẫn an ninh quân đội trong bộ máy chính quyền Mỹ ngày càng cảm thấy không thể hòa hoãn với Trung Quốc:

• Việc Trung Quốc có nhiều gian lận thương mại với Mỹ, như đánh cắp bí mật công nghệ từ một số công ty lớn trong các ngành công nghiệp sáng tạo;
• Rủi ro Trung Quốc tiếp cận và kiểm soát các cơ sở hạ tầng quan trọng trong nước của Mỹ, thông qua đầu tư;
• Rủi ro Trung Quốc phát triển công nghệ cao có khả năng đe dọa chuỗi cung ứng trang thiết bị quốc phòng của Mỹ;
• Việc Trung Quốc muốn tái thống nhất Đài Loan bằng vũ lực, trong khi Đài Loan là một đồng minh dân chủ khá trung thành của Mỹ.
• Việc Trung Quốc đàn áp người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.

The Economist kết luận trong báo cáo rằng quan điểm cứng rắn, muốn kiểm soát và đối địch với Trung Quốc đã “thấm nhuần” vào bộ máy chính quyền Mỹ từ trước cả thời Trump.

Cựu chiến lược gia Nhà Trắng Steve Bannon tháng này cho biết Bắc Kinh nên từ bỏ mọi hy vọng rằng họ có thể chờ đợi những năm Donald Trump kết thúc để có thể làm việc với một chính quyền ít đối kháng, vì chống Trung đã là lựa chọn tất yếu của dân Mỹ.