Trong nhiều thế kỷ, chìa khóa dẫn đến chiến thắng trên chiến trường là tiêu diệt pháo binh của kẻ thù. Nếu không bị tấn công, những khẩu súng lớn có thể tàn phá quân đội, xe cộ, công sự và đường tiếp tế...Vì vậy, các quốc gia trên thế giới thường sử dụng kỵ binh, xe tăng, bom và pháo để tiêu diệt đại bác của đối phương.
Nhưng điều này nói dễ hơn làm đối với Ukraine. Pháo binh Nga đã gây ra 70% thương vong cho Ukraine, ước tính lên tới hàng trăm nghìn. Để so sánh, trong Thế chiến I và II, tỷ lệ đó là khoảng 60%. Sử dụng các loại vũ khí như máy bay không người lái (UAV) và hệ thống pháo HIMARS, Ukraine đã đạt được một số thành công trong việc tiêu diệt kho vũ khí của Moscow: quân đội Ukraine gần đây ước tính rằng họ đã phá hủy hơn 10.000 khẩu pháo Nga.
Tuy nhiên, bằng cách chuyển sang nền kinh tế chiến tranh, Nga đã tích lũy 4.780 khẩu pháo như lựu pháo và 1.130 bệ phóng tên lửa đa nòng triển khai tới Ukraine, tính đến tháng 2/2024, theo ước tính của Ukraine. Ngoài việc triển khai nhiều pháo hơn so với Ukraine, Nga còn có khả năng bắn trung bình 10.000 quả đạn mỗi ngày, trong khi tình trạng thiếu đạn dược khiến Ukraine chỉ có thể bắn dưới 1.800 quả đạn mỗi ngày.
Rõ ràng là Ukraine cần phải loại bỏ các khẩu pháo của Nga, nếu không sẽ bị vùi dập dưới làn đạn pháo. Pháo binh đóng vai trò then chốt trong việc tạo điều kiện cho lực lượng mặt đất của Nga tiến bước trên chiến trường. Trong khi Ukraine thiếu hỏa lực - chẳng hạn như máy bay tấn công - để làm xói mòn dứt điểm tuyến pháo binh của Nga.
Một nhóm chuyên gia phương Tây và Ukraine đưa ra một giải pháp thay thế: Cố gắng ngăn chặn việc chế tạo những khẩu pháo đó ngay từ đầu. Các nhà nghiên cứu đã vạch ra chuỗi cung ứng phức tạp giúp Nga duy trì pháo binh, vốn tiêu thụ một lượng lớn đạn dược và làm hao mòn nòng súng với tốc độ nhanh chóng.
“Do đó, việc làm gián đoạn khả năng tiếp cận đạn dược và nòng pháo mới của Nga phải là trọng tâm”, báo cáo của Viện nghiên cứu Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI) và Trung tâm Nguồn mở, một cơ quan tình báo nguồn mở của Anh, nhấn mạnh.
Nhóm RUSI lập luận rằng các biện pháp trừng phạt của phương Tây nên nhắm vào chuỗi cung ứng pháo binh thay vì chủ yếu tập trung vào việc ngăn chặn Nga tiếp cận công nghệ tiên tiến như vi điện tử.
“Việc bí mật chuyển hàng nghìn tấn quặng crom vào một quốc gia còn khó hơn việc buôn lậu vài nghìn con vi mạch vào một quốc gia”, báo cáo cho biết. Crom được sử dụng trong sản xuất nòng pháo.
Được ưu đãi với nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào và cơ sở công nghiệp quốc phòng khổng lồ thời Liên Xô, Nga có khả năng tự cung tự cấp cho nhiều nhu cầu quân sự của mình. Nhưng nhóm RUSI tập trung vào 2 yếu tố mà Nga phải phụ thuộc vào nhập khẩu: Máy công cụ và nguyên liệu thô cần thiết để đúc hoặc tân trang nòng pháo và để sản xuất đạn pháo.
Cho đến năm 2022, Nga vẫn phụ thuộc vào các máy công cụ do phương Tây cung cấp, đặc biệt là hệ thống điều khiển số máy tính tiên tiến hay còn gọi là hệ thống tự động CNC. Báo cáo lưu ý rằng các lệnh trừng phạt áp dụng vào năm 2023 đã làm giảm nhập khẩu thiết bị của phương Tây, nhưng Trung Quốc đã có thể lấp đầy phần lớn khoảng trống, mặc dù "các công ty Nga trước đây ưa thích các máy công cụ của phương Tây hơn các thiết bị tương đương của Trung Quốc, vì chúng chính xác hơn và chất lượng cao hơn".
Tuy nhiên, Trung Quốc và các quốc gia khác lại tái xuất khẩu các công cụ của phương Tây sang Nga. RUSI xác định ít nhất 2.113 công ty cung cấp công cụ phương Tây cho Nga vào năm 2023 và đầu năm 2024, bao gồm thiết bị từ Đức, Hàn Quốc, Italy, Nhật Bản và Đài Loan (Trung Quốc).
Sản xuất nòng pháo là công việc khắt khe đòi hỏi cơ sở sản xuất có tính chuyên môn hóa cao. Giống như ngành sản xuất quốc phòng của Mỹ đã hợp nhất thành một số nhà thầu hàng đầu có thể chế tạo máy bay phản lực và tàu chiến, chỉ có 4 công ty Nga có thể rèn nòng pháo: Zavod số 9 ở Yekaterinburg; Titan-Barrikady ở Volgograd; MZ/SKB trong Perm; và Viện nghiên cứu Burevestnik ở Nizhny Novgorod, theo báo cáo. Mỗi công ty đều có chuỗi cung ứng riêng gồm các nhà thầu phụ, chẳng hạn như các nhà máy sản xuất thép đặc biệt.
Về nguyên liệu thô, Nga nhập khẩu khoảng 55% lượng crom chất lượng cao cần thiết để làm cứng nòng súng. Họ cũng phụ thuộc vào Uzbekistan và Kazakhstan trong việc cung cấp phần lớn một thành phần quan trọng trong nitrocellulose dùng để chế tạo chất nổ. Có ba nhà sản xuất đạn pháo chính ở Nga – NIMI Bakhirev, Nhà máy Plastmass và KBP Shipunov – cũng dựa vào mạng lưới các nhà thầu và nhà cung cấp.
Bằng chứng cho thấy các biện pháp trừng phạt đối với các liên kết này trong chuỗi cung ứng có thể có hiệu quả. Ví dụ, Khlopkoprom-Tsellyuloza, một công ty Kazakhstan vốn là nhà cung cấp chính cho hai nhà máy sản xuất nhiên liệu đẩy của Nga, đã cắt giảm xuất khẩu khi các nhà máy đó bị trừng phạt, theo RUSI.
Các biện pháp trừng phạt hiện nay của phương Tây có xu hướng quá rộng và rời rạc để làm tê liệt hoạt động sản xuất quốc phòng của Nga. Báo cáo kết luận: Một cách tiếp cận tốt hơn sẽ là kết hợp các biện pháp trừng phạt kinh tế và áp lực ngoại giao tập trung vào chuỗi cung ứng pháo binh của Nga. “Một cách tiếp cận phối hợp, với các nguồn lực bổ sung dành riêng cho việc thực thi và ngăn chặn, sẽ có cơ hội thành công cao hơn”, theo báo cáo.
Tuy nhiên, vẫn còn một số câu hỏi, chẳng hạn như các biện pháp trừng phạt sẽ mất bao lâu để mang lại lợi ích cho quân đội Ukraine đang bị áp lực nặng nề. Các lệnh trừng phạt là một biện pháp kinh tế tương đương với ném bom chiến lược: một cách gián tiếp để ngăn chặn vũ khí của đối phương tiếp cận chiến trường.
Nhưng chiến dịch ném bom quy mô lớn của quân Đồng minh nhằm vào Đức trong Thế chiến II phải mất nhiều năm mới mang lại kết quả đáng kể, và thậm chí sau đó, Đế chế thứ ba vẫn có thể tìm ra giải pháp để tăng sản lượng bất chấp thiệt hại. Trên thực tế, cuộc tấn công bằng máy bay ném bom đã không đạt được thành công cho đến khi nó ngừng nhắm vào toàn bộ nền kinh tế Đức và tập trung vào một số lĩnh vực then chốt, chẳng hạn như sản xuất dầu mỏ của Đức.
Các biện pháp trừng phạt tập trung chống lại chuỗi cung ứng pháo binh chắc chắn sẽ thúc đẩy Nga tìm ra những cách mới để né tránh các biện pháp đó. Điện Kremlin sẽ nhận được sự đồng tình của các quốc gia khác, đặc biệt là Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và nhiều quốc gia Trung Á khác.
Phoenix Ghost lộ diện: Những bí ẩn về dòng UAV Mỹ chế tạo cho Ukraine
Nga lần đầu lên tiếng về việc Triều Tiên đưa quân tới giúp tham chiến
