Theo báo cáo mới đây của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, Đề án “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” xác định rõ, kỹ sư Việt Nam tham gia sâu vào quy trình thiết kế, công đoạn đóng gói và kiểm thử, làm chủ được một phần công nghệ đóng gói và kiểm thử; từng bước nắm bắt được công nghệ trong công đoạn sản xuất.
Đề án đặt mục tiêu đào tạo được 50.000 kỹ sư phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn trong tất cả các công đoạn của chuỗi giá trị. Trong đó có 15.000 kỹ sư thiết kế vi mạch bán dẫn và 35.000 kỹ sư trong lĩnh vực khác của ngành công nghiệp bán dẫn; tối thiểu 5.000 kỹ sư trong số đó có chuyên môn sâu về trí tuệ nhân tạo (AI). Đào tạo được khoảng 1.300 giảng viên có trình độ quốc tế.
Bộ trưởng Dũng cho rằng, mục tiêu này “hoàn toàn khả thi, thậm chí còn có thể đào tạo được nhiều hơn”. Ông dẫn kết quả khảo sát năng lực đào tạo của các trường đại học lớn tham gia đào tạo các ngành gần, ngành phù hợp, ngành đúng để chuyển đổi sang ngành công nghiệp bán dẫn như Đại học Quốc gia TP.HCM, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học FPT…
“Mỗi trường đang có khoảng 3.000 - 6.000 sinh viên ngành phù hợp tốt nghiệp hàng năm, thì con số 50.000 kỹ sư đến năm 2030 hoàn toàn khả thi, thậm chí còn có thể đào tạo được nhiều hơn”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định.
Ngoài ra, hiện nay việc ứng dụng AI để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và phát triển ngành công nghiệp bán dẫn để phục vụ phát triển AI đang ngày càng phổ biến. Đây là xu thế chung không thể đảo ngược với sự tham gia của các tập đoàn lớn như Nvidia, Google, Meta, Apple, Microsoft…Vì vậy, trong số 50.000 kỹ sư cần có ít nhất 5.000 nhân sự có trình độ chuyên môn sâu về AI.
Về nguồn lực, sẽ bao gồm nguồn ngân sách trung ương, địa phương, doanh nghiệp, trường đại học, viện nghiên cứu, trung tâm đổi mới sáng tạo, cơ sở hỗ trợ đào tạo và các cơ quan, tổ chức, các nguồn vốn ODA và vốn tài trợ trong nước, nước ngoài, các nguồn vốn hợp pháp khác được huy động từ tư nhân để thực hiện nhiệm vụ, giải pháp, chương trình, dự án thuộc phạm vi Đề án.
Trong đó, nguồn vốn đầu tư ban đầu của Nhà nước cho việc hình thành các cơ sở vật chất, đào tạo giảng viên, thu hút chuyên gia đóng vai trò quyết định, nguồn lực tổ chức đào tạo đến từ các viện, trường, doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng và xã hội hoá là chủ yếu.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, để thực hiện mục tiêu đề ra, tổng mức kinh phí thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu của Đề án đến năm 2030 khoảng 26.000 tỉ đồng, trong đó ngân sách nhà nước khoảng 17.000 tỉ đồng và nguồn xã hội hóa khoảng 9.000 tỉ đồng.
Mức kinh phí này được tính toán dựa trên mức chi phí trang thiết bị, nhân lực theo định mức và thông lệ trên thế giới, phân chia theo các hạng mục công việc cụ thể của từng nhóm nhiệm vụ, giải pháp và tổ chức thực hiện.
Cần kế hoạch hành động riêng và đặc thù cho mỗi đối tượng nhân lực
Ông Phùng Việt Thắng, Giám đốc Quốc gia Intel tại Việt Nam cho rằng, trong công nghiệp bán dẫn, có nhiều công đoạn khác nhau và mỗi một công đoạn yêu cầu nguồn nhân lực khác nhau. Bởi vậy, dù chúng ta có một chiến lược chung để phát triển nguồn nhân lực công nghiệp bán dẫn, vẫn cần có kế hoạch hành động riêng và đặc thù cho mỗi đối tượng nhân lực mà chúng ta cần phát triển, phù hợp với thế mạnh của Việt Nam.
Đại diện Intel cho rằng, Việt Nam đang tập trung vào nguồn lực làm việc ở ba lĩnh vực: Nguồn lực thiết kế bán dẫn, với số lượng lớn; nguồn lực làm việc trong những nhà máy sản xuất bán dẫn - nguồn lực này quá đặc thù và không thể đông được. Và nguồn lực trong các nhà máy kiểm thử - có thể nhiều hơn một chút so với nguồn lực thứ hai nhưng cũng không đông.
Mặc dù nhân lực có tính sẵn sàng cao “nhưng để làm việc được độc lập thì chúng ta có khoảng cách không nhỏ”, ông Thắng nói và nêu quan điểm rằng các chính sách về nhân lực bán dẫn của Việt Nam cần xây được cầu nối giữa sự sẵn sàng của nhân lực với sự chấp nhận của ngành công nghiệp bán dẫn thì mới có thể chắc chắn chiến lược thành công.
Cụ thể, ông Thắng chỉ ra nhu cầu cấp thiết trước tiên là cần đào tạo những người giảng dạy, những giáo viên giỏi để họ có đủ năng lực đào tạo sinh viên, học viên giỏi.
Tuy nhiên, đào tạo như vậy chưa đủ mà cần sự thực hành. Hơn nữa, đối với kỹ sư trong ngành bán dẫn, không có năng lực đầy đủ để đào tạo ra một kỹ sư bán dẫn giỏi mà năng lực đó được xây dựng trong quá trình làm việc. Để chuẩn bị cho quá trình đấy một cách sẵn sàng, kỹ sư cần phải có những kỹ năng mềm đặc thù của kỹ sư như kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng sáng tạo, vốn là những kỹ năng được rèn luyện ở bậc đại học, theo ông Phùng Việt Thắng.
Về hợp tác công tư, đại diện Intel cho rằng không chỉ là hợp tác công tư giữa Chính phủ và các doanh nghiệp. Ông chỉ ra, trong Chiến lược quốc gia lĩnh vực bán dẫn, một góc độ quan trọng nữa là hợp tác giữa các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp toàn cầu nước ngoài.
“Hợp tác giữa doanh nghiệp và doanh nghiệp sẽ tự động có các cơ chế về thương mại cũng như thúc đẩy chuyển giao công nghệ và qua đó sẽ có nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng được yêu cầu công nghệ mới”, ông Thắng gợi ý.
Đã cử hơn 100 lượt giảng viên đi học nước ngoài về bán dẫn
Tại một hội nghị do Thủ tướng Chủ trì mới đây, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, Bộ đang chỉ đạo các cơ sở giáo dục đại học tích cực tuyển sinh ngành thiết kế vi mạch bán dẫn cho năm học 2024 này. Hiện nay các trường đại học dự kiến quy mô tuyển sinh 4.000 kỹ sư, 750 thạc sĩ, 60 nghiên cứu sinh và dự kiến sẽ đào tạo bồi dưỡng để chuyển đổi ít nhất 1.700 người.
Theo khuyến cáo của các nhà chuyên môn, nhân lực tham gia trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn thì trình độ kỹ sư mới chỉ là bước đầu. Còn việc thiết kế vi mạch bán dẫn lại đòi hỏi trình độ thạc sĩ và cao hơn nữa.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đang ưu tiên cho giảng viên đi học trình độ tiến sĩ ở lĩnh vực vi mạch bán dẫn. Và hiện nay các trường đã cử hơn 100 lượt giảng viên đi học ở các cơ sở giáo dục nước ngoài nhằm nâng cao kiến thức trong lĩnh vực này.
Không có quốc gia nào "hóa rồng", "hóa hổ" mà không có ngành công nghiệp điện tử
