Tòa trọng tài thường trực (PCA, trụ sở tại The Hague, Hà Lan) hồi cuối tháng 10.2015 khẳng định họ có quyền tài phán để phân xử vụ Philippines kiện phản đối tuyên bố chủ quyền đường 9 đoạn (còn gọi là đường lưỡi bò) phi lý của Trung Quốc chiếm gần hết biển Đông.
Bắc Kinh đã bác bỏ tuyên bố của PCA và lớn tiếng cho rằng phiên tòa này “sẽ chẳng đi về đâu”, theo Reuters.
Tuy nhiên các quan chức Philippines, một số nhà ngoại giao nước ngoài cùng các chuyên gia cho biết Trung Quốc có thể sẽ phải hứng chịu nhiều áp lực về mặt pháp lý và ngoại giao nếu PCA ra phán quyết có lợi cho Philippines.
Các chuyên gia pháp lý nhận xét Manila có cơ hội thành công cao trong vụ kiện này vì PCA bác bỏ luận điểm của Trung Quốc (Trung Quốc cho rằng PCA không có quyền tài phán) trong phiên điều trần hồi tháng 10.2015. PCA sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng dự kiến vào giữa năm 2016.
PCA khẳng định tòa này có quyền tài phán đối với 7/15 vấn đề Philippines đưa ra trong đơn kiện, theo đó Manila yêu cầu tòa xem đường 9 đoạn của Trung Quốc là bất hợp pháp, trái với Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) mà cả Trung Quốc và Philippines đều ký kết.
Nếu PCA đưa ra phán quyết vào giữa năm 2016 thì đây là lần đầu tiên một tòa án quốc tế can thiệp vào tranh chấp lãnh thổ, điều này khiến Trung Quốc khó trốn tránh trách nhiệm hay phớt lờ vấn đề tranh chấp lãnh thổ biển Đông tại các kỳ họp thượng đỉnh trong khu vực và quốc tế, các chuyên gia và nhà ngoại giao nhận định.
Bên cạnh đó, kể từ khi Manila đệ đơn kiện vào năm 2013 (dù Trung Quốc phớt lờ tham gia các phiên phân xử), các nước châu Á và phương Tây bắt đầu bày tỏ sự ủng hộ đối với vụ kiện này. Nhiều quốc gia đã đề nghị được quan sát các phiên phân xử của PCA, bao gồm Việt Nam, Malaysia, Nhật Bản, Thái Lan, Singapore, Úc và Anh.
Trung Quốc sẽ bị "áp lực chính trị" khi thua kiện
Một chuyên gia cho Reuters biết nếu PCA ra phán quyết chống lại Trung Quốc, điều này sẽ dẫn đến việc các nước phương Tây phối hợp gây áp lực với Bắc Kinh trong những hội nghị và diễn đàn quốc tế.
“Các nước sẽ dùng phán quyết của PCA như một cây gậy "đập" Bắc Kinh. Đó mới là lý do vì sao Trung Quốc rất lo sợ phiên tòa này”, ông Ian Storey, chuyên gia về biển Đông thuộc Viện nghiên cứu Đông Nam Á (Singapore) nhận xét.
Bà Bonnie Glaser, chuyên gia an ninh thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS, ở thủ đô Washington, Mỹ) cho biết thêm: “Có một bí mật nhỏ ở đây, là… Trung Quốc giả vờ rằng họ dễ dàng phớt lờ và bác bỏ mọi thứ. Tôi nghĩ rằng thực tế họ sẽ phải trả một cái giá trên trường quốc tế cho hành động này”.
Trung Quốc vẫn "lơ" tòa PCA
Tuy nhiên, các chuyên gia pháp lý cho hay bất kỳ phán quyết nào của PCA chống lại Trung Quốc chỉ có thể dừng ở mức gây áp lực chính trị, vì PCA chưa có cơ chế đảm bảo thực thi phán quyết, nên nhiều quốc gia dễ phớt lờ phán quyết của PCA, theo Reuters.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 2.12 tái khẳng định Bắc Kinh sẽ không chấp nhận bất kỳ phán quyết nào. Vào ngày 24.10, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết vụ kiện này là “một nỗ lực vô ích nhằm bác bỏ chủ quyền lãnh thổ Trung Quốc ở biển Đông” .
Giáo sư Michael Wesley, thuộc Đại học Quốc gia Úc cho hay những tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh sẽ không bao giờ chấp nhận phán quyết của PCA.
“Biển Đông là một ví dụ điển hình cho thấy cách nghĩ của chính quyền Trung Quốc và cũng là ví dụ cho thấy Bắc Kinh thành công trong việc bác bỏ và thay thế vị trí thống lĩnh của Mỹ trong khu vực, mà không cần phải gây chiến”, ông Wesley nói.
Ái Vi - Theo Reuters, Một thế giới
