Ngày 15/3, tổng thống Nga Putin tuyên bố rút lực lượng quân sự chủ chốt của Nga khỏi Syria. Ông Putin nhấn mạnh, quân đội Nga hỗ trợ quân đội Syria thay đổi cục diện truy quét chủ nghĩa khủng bố quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc khởi động tiến trình hòa bình ở Syria, mục tiêu về cơ bản đã đạt được.
Mặc dù tiếp theo đây, quân đội Nga vẫn duy trì lực lượng đồn trú tại quốc gia Trung Đông này, tuy nhiên cục diện của Mỹ, Nga tại Syria về cơ bản đã bình ổn. So với thời điểm tháng 10/2015, cục diện đối đầu của ba nước Trung Quốc, Mỹ, Nga tại Tây Thái Bình Dương và Trung Đông đã có sự thay đổi lớn.
Việc Nga rút quân khỏi Syria, mối quan hệ Nga - Mỹ nồng ấm trở lại sẽ làm thay đổi cục diện chiến lược trên biển Đông.
Có thể khẳng định rằng, việc Nga rút quân khỏi Syria có liên quan đến vấn đề chính trị và kinh tế của Nga. Cục diện này xuất phát từ tình hình và quốc sách của nước Nga. Cùng với hành động này của Nga, cục diện “tác chiến ở cả hai chiến tuyến” của Mỹ bắt đầu có sự thay đổi, xét trên góc độ chiến lược, sẽ có sự ảnh hưởng nhất định đối với Trung Quốc. Việc Nga rút quân khỏi Trung Đông sẽ khiến Mỹ không còn hứng thú “đơn thương độc mã” ở vùng đất này.
Có thể Mỹ sẽ dịch chuyển nhân lực, vật lực và binh lực để can thiệp ở mức độ sâu hơn và mạnh hơn vào các sự vụ trên biển Đông và biển Hoa Đông, khiến Trung Quốc sẽ gặp thách thức lớn trong hoạt động bành trướng trái phép trên cả hai vùng biển, đặc biệt là biển Đông. Đấy là chưa kể đến việc sức ép của Mỹ tại bán đảo Triều Tiên cũng sẽ tăng lên, mức độ uy hiếp và ngăn chặn Trung Quốc cũng sẽ được tăng cường, cục diện này chẳng kém gì một cuộc khủng hoảng mới.
Hành động “rút quân” của Nga tại Syria chỉ là rút đi một lượng binh lực nhất định, xem xét đến lợi ích thực tế của Nga tại Syria, phía Nga cũng đã giữ im lặng ở mức độ nhất định, trước đó không tiết lộ với Mỹ quyết định của tổng thống Putin. Đại diện thường trực của Nga tại Liên hợp quốc là ông Anatoly Churkin đã xác nhận sẽ có một bộ phận quân đội Nga tiếp tục đồn trú tại Syria, đảm bảo cho hoạt động đình chiến được duy trì, và trên mặt trận ngoại giao, Nga cũng sẽ thúc đẩy phương án giải quyết chính trị.
Tuy nhiên, kể cả Nga vin vào cớ “giám sát tình hình thực thi hiệp định ngừng bắn”, giữ một lực lượng không quân và hệ thống phòng thủ tên lửa nhất định trên lãnh thổ Syria thì việc tổng thống Putin rút quân khỏi quốc gia Trung Đông này vẫn cho thấy những mâu thuẫn giữa Nga và Mỹ đang có chiều hướng dịu đi.
Chắc chắn Mỹ sẽ tiếp tục thúc đẩy các hoạt động "dằn mặt" Trung Quốc trên biển Đông trong thời gian tới
Hiện tại, mặc dù chỉ một thời gian ngắn nữa là tổng thống Obama hết nhiệm kỳ, dưới sức ép của cuộc bầu cử trong nội bộ Đảng Dân chủ, hai bên vẫn sẽ duy trì trạng thái đối đầu ở một mức độ nhất định, tuy nhiên, cả hai bên đều đang cố gắng tìm kiếm sự thỏa hiệp chiến lược trong vấn đề Trung Đông và Ukraina mà cả hai đều có thể chấp nhận. Trên thực tế, kể từ cuối năm 2015 – thời điểm Nga can thiệp vào Syria, cả Mỹ và Nga đều cố gắng không để mình sa lầy ở Syria.
Ông Putin luôn nỗ lực tìm kiếm phương thức với chi phí và tổn thất thấp nhất mà Nga vẫn có thể thực hiện được tối đa hóa lợi ích và rút quân một cách ổn thỏa khỏi Syria. Do Nga sở hữu quyền phát ngôn chủ đạo trong việc giải quyết vấn đề Syria bằng công cụ chính trị, lợi ích của Nga tại Syria đã được củng cố, căn cứ quân sự Tartus của Nga tại Syria càng được củng cố hơn. Trong thời điểm các mục tiêu cơ bản đã được thực hiện, hai nước Nga – Mỹ thỏa hiệp là điều tất yếu.
Tuy nhiên nếu nhìn nhận kỹ thì thấy rằng, cuộc đối đầu giữa Mỹ và Nga tại Syria không thật gay cấn, tháng 11/2015, Mỹ đã cùng Nga ký kết bản ghi nhớ về trao đổi hoạt động của lực lượng không quân hai bên tại Syria. Tháng 10/2015, Mỹ cũng triển khai hành động quân sự đưa tàu khu trục Lassen vào biển Đông, điều này khiến Mỹ mặc dù chỉ áp dụng hành động quân sự ở mức độ vừa, nhưng cục diện “tác chiến ở hai chiến tuyến” bắt đầu hình thành.
Mỹ hoàn toàn sở hữu sức mạnh tấn công, triển khai các hành động quân sự, vấn đề mà Mỹ lo ngại là sau khi triển khai tấn công, không bị cuốn vào đầm lầy chiến tranh, khiến quốc gia này phải tiêu hao sức mạnh quốc gia trong các cuộc chiến như Iraq, Afghanistan. Đối với Mỹ, biển Đông là cổng đột phá lớn cho chiến lược Thái Bình Dương của họ, rõ ràng cần phải đẩy mạnh mức độ can thiệp; Để chứng tỏ độ ảnh hưởng của Mỹ trong các sự vụ ở Trung Đông, Mỹ cũng buộc phải can thiệp vào vấn đề Syria.
Khi Syria, Iraq và Iran bắt đầu duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Moscow, hoạt động của quân đội Nga bên bờ Địa Trung Hải chỉ là thu hội lại phần đất đã mất, duy trì trật tự thế giới mới được hình thành sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Sự đối đầu giữa Mỹ và Nga tại Trung Đông có thể chuyển hóa thành xoa dịu mâu thuẫn, như thế, khi cuộc đối đầu ở chiến tuyến phía Tây tạm thời lắng xuống, Mỹ sẽ có cơ hội dành nhiều lực lược hơn cho chiến tuyến phía Đông.
Thực tế cho thấy, sau khi Nga – Mỹ liên tiếp có được những nhận thức chung về vấn đề Syria, sức ép của Mỹ tại Tây Thái Bình Dương không ngừng gia tăng. Tháng 10/2015, Mỹ đưa tàu chiến vào tuần tra tại khu vực 12 hải lý tính từ một số đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép trên biển Đông để cảnh cáo Bắc Kinh. Sau khi hai nước Mỹ - Nga đạt được sự đồng thuận và tin tưởng về quân sự, tháng 11/2015, tàu sân bay USS Ronald Reagan được điều động sang biển Đông. Mặc dù sau khi Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi chiến cơ của Nga, hai nước Mỹ, Nga đã tăng cường những hành động tương ứng, khiến sức ép tren biển Đông tạm thời lắng xuống.
Tuy nhiên, đến tháng 1/2016, khi vòng đàm phán hòa bình về vấn đề Syria bắt đầu được đưa vào thảo luận, quân đội Mỹ không những đưa tàu vào quần đảo Hoàng Sa, mà lực lượng tàu sân bay Mỹ cũng bắt đầu can thiệp vào phía Tây Thái Bình Dương, cộng với sự ảnh hưởng của Mỹ và Hàn Quốc đối với Trung Quốc trong vấn đề Triều Tiên và hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD, tất cả đều cho thấy sau khi sức ép tại Trung Đông giảm đi, Mỹ áp dụng nhiều biện pháp hơn để can thiệp vào các sự vụ biển Đông, dằn mặt Trung Quốc là điều tất yếu.
Hiện tại, chính quyền tổng thống Obama đã bắt đầu xóa bỏ những ảnh hưởng tiêu cực do một số vấn đề Syria chưa được giải quyết gây ra, đồng thời triển khai hành động tiếp theo sau khi hai nước Mỹ Nga tái xác lập phạm vi thế thực tại Trung Đông. Và rất có thể bước tiếp theo này là tăng cường can thiệp, mở rộng độ ảnh hưởng của Mỹ vào các sự vụ biển Đông bằng các biện pháp chính trị, quân sự.
Vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên cũng là lý do khiến Mỹ gây nhiều sức ép cho Trung Quốc
Các hành động của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương thường được Washington triển khai theo bằng biện pháp chính trị đầu tiên. Từ sự kiện tháng 2/2016, Mỹ tổ chức cuộc hội nghị thượng đỉnh với các nhà lãnh đạo ASEAN tại Sunnyland, sau khi Nhật Bản, Australia, Ấn Độ bắt đầu can thiệp vào các vấn đề biển Đông, đến việc Việt Nam nâng cấp vịnh Cam Ranh, mở cửa đón tàu nước ngoài, thu hút sự quan tâm đặc biệt của Mỹ và Nhật Bản. Hàn Quốc cũng tranh thể vận dụng hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD để tăng cường hợp tác quân sự với Mỹ, điều này khiến Mỹ đã vận dụng được công cụ chính trị để đẩy nhanh xu thế chặn đứng và bao vây Trung Quốc ở Tây Thái Bình Dương.
Và thế là, ngay thời điểm Nga bắt đầu rút quân khỏi Syria và cùng Mỹ đạt được sự thỏa hiệp ở mức độ nhất định, Bắc Kinh bắt đầu phải đối mặt với cục diện khó khăn kể từ sau tháng 10/2015 trong vấn đề châu Á – Thái Bình Dương. Có thể khẳng định, trước đó Mỹ đối phó với biển Đông bằng một số biện pháp nhẹ tay theo kiểu “chuồn chuồn đạp nước”, nhưng từ nay trở đi, có thể cường độ sẽ tăng mạnh hơn rất nhiều.
Điều này đồng nghĩa với việc, nếu muốn giành được không gian hoạt động cho mình tại phía Tây Thái Bình Dương, đứng trước một nước Mỹ hoàn toàn có thể tập trung nhân lực và tài chính đối phó với các sự vụ ở châu Á – Thái Bình Dương, Bắc Kinh sẽ phải đau đầu hơn rất nhiều. Chắc chắn Bắc Kinh sẽ áp dụng cả biện pháp chính trị và hành động trước những động thái mới của Mỹ.
Đ.Q
