|
| Trẻ suy hô hấp sau sinh mổ chủ động đang được điều trị tích cực tại Trung tâm Sơ sinh – Bệnh viện Nhi Trung ương (ảnh BVCC) |
Những con số đáng báo động
Ngày càng có nhiều sản phụ chọn phương pháp sinh mổ, họ quan niệm rằng việc phẫu thuật giúp họ lựa chọn được ngày sinh, tháng đẻ, giờ sinh và cả bác sĩ mát tay và số giường, số phòng... để sinh con quý tử, hợp với bố mẹ. Yếu tố tâm linh là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến nhiều sản phụ chọn phương pháp phẫu thuật, thay vì sinh đẻ tự nhiên.
Theo Bệnh viện Nhi Trung ương, tỷ lệ mổ lấy thai ở nhiều nước trên thế giới cũng có xu hướng tăng nhanh trong vòng 20 năm trở lại đây, đặc biệt là các nước đang phát triển.
Tỷ lệ mổ lấy thai ở Mỹ: Năm 1996 là 21%, năm 2014: 32,24%; Paraguay: 42%; Ecuador: 40%. Tại Việt Nam, tỷ lệ mổ lấy thai vẫn còn cao, khoảng 39,1%.
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 1985, tỷ lệ này chỉ nên từ 5-10% nhằm tránh các tai biến cho mẹ và con.
Nghiên cứu mới đây của các bác sĩ Bệnh viện Phụ sản Trung ương và Trường Đại học Y Hà Nội đã cho thấy, tỷ lệ mổ lấy thai ở Việt Nam đang tăng dần.
Hiện, tỷ lệ này ở Bệnh viện Phụ sản Trung ương là gần 41%, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội là hơn 43%. Trong số 423 bà mẹ ở hai quận Hoàn Kiếm, Gia Lâm tham gia nghiên cứu, có 30,3% bà mẹ mổ lấy thai, trong đó, 14% mổ lấy thai vì muốn chọn được ngày, giờ sinh tốt cho đứa trẻ và 16,7% là do chịu sự tác động từ gia đình...
Tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long, nhiều thời điểm tỷ lệ mổ đẻ chiếm tới 60% các ca sinh nở. Con số thấp hơn như ở Bệnh viện TP HCM các ca mổ đẻ cũng chiếm trên 30%. Tại Bệnh viện Đà Nẵng, cũng trên 40% ca mổ đẻ. Trong khi đó, mức trung bình trên thế giới chỉ chiếm trên 10% tổng số các ca sinh.
ThS.BS Nguyễn Thị Hồng Loan - Khoa Điều trị tích cực sơ sinh, Trung tâm Sơ sinh Bệnh viện Nhi Trung ương – cho biết, hiện nay, sinh mổ chủ động ngày càng trở nên phổ biến, tuy nhiên nhiều cha mẹ chưa lường trước được những nguy cơ của phương pháp này. Mổ lấy thai chủ động khi chưa có cơn chuyển dạ khiến trẻ có nhiều nguy cơ mắc hội chứng suy hô hấp sau sinh.
Cũng theo ThS.BS Nguyễn Thị Hồng Loan, dù nguyên nhân nào thì việc đứa trẻ chào đời do không được ra bằng đường tự nhiên (trẻ không đi qua ống âm đạo, phổi không bị ép để tống xuất các chất dịch) nên dạ dày và phổi có thể vẫn còn nước ối. Sự tồn ứ dịch trong phổi trẻ làm tăng nguy cơ suy hô hấp, gây bệnh màng trong.
“Đây là các bệnh lý rất nặng ở trẻ sơ sinh, việc điều trị đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Ngoài ra, sự chuyển dạ của người mẹ sẽ sản sinh ra nhiều hormon giúp trẻ đề kháng tốt. Những trẻ sinh mổ không trải qua quá trình này sẽ thiếu những hormon cần thiết nên thường yếu hơn những trẻ sinh thường”- ThS.BS Nguyễn Thị Hồng Loan nhấn mạnh.
Những trường hợp thương tâm
Theo báo cáo của Bệnh viện Nhi Trung ương, chỉ trong chưa đầy 1 tuần, Trung tâm Sơ sinh của Bệnh viện đã tiếp nhận 6 trẻ sinh mổ chủ động gặp các biến chứng nặng phải thở máy. Đa số các sản phụ chọn sinh mổ chủ động khi thai nhi ở tuần 36, 37, chưa có chuyển dạ. Trong 6 trẻ nói trên, có 2 bé tổn thương phổi nặng, suy hô hấp, suy tuần hoàn và hiện 1 trẻ đã tử vong, trẻ còn lại đang được theo dõi tích cực.
Trường hợp thứ nhất là bé trai Đ.T.D (1 ngày tuổi, ở Thái Bình), con lần 2 trong gia đình. Mẹ sinh bé thứ 2 trong gia đình, do lo lắng những biến chứng của vết mổ đẻ cũ nên gia đình quyết định sinh mổ chủ động khi thai nhi được 37 tuần.
Sau sinh, trẻ được hỗ trợ thở CPAP (thở áp lực dương liên tục qua mũi). Tuy nhiên, tình trạng suy hô hấp tiến triển, trẻ được đặt nội khí quản chuyển đến Trung tâm Sơ sinh – Bệnh viện Nhi Trung ương. Bệnh nhi vào viện trong tình trạng tổn thương phổi nặng, suy tuần hoàn.
Ngay khi tiếp nhận, các bác sĩ Khoa Điều trị tích cực sơ sinh – Trung tâm Sơ sinh, Bệnh viện Nhi Trung ương đã tiến hành hỗ trợ thở máy cho trẻ. Đồng thời, bệnh nhi được bơm surfatant vào phổi để hỗ trợ hô hấp, kết hợp với thuốc vận mạch, trợ tim liên tục. Sau 7 ngày điều trị, may mắn, tình trạng của Đ.T.D đã được cải thiện và ổn định.
Trường hợp thứ hai không may mắn là bé trai 1 ngày tuổi (ở Nam Định). Bé được đẻ mổ chủ động tại bệnh viện địa phương khi thai kỳ ở tuần thứ 36.
Qua khai thác tiền sử, các bác sĩ cho biết do gia đình không nắm được những nguy cơ, biến chứng có thể xảy ra với cả mẹ và bé khi mổ chủ động, nên khi mẹ phải nằm theo dõi thai kỳ trong 1 tuần, gia đình đã quá lo lắng và mong muốn sinh mổ khi chưa có cơn chuyển dạ.
Trẻ sau sinh bị suy hô hấp, tăng áp phổi nặng, được chuyển đến Trung tâm Sơ sinh Bệnh viện Nhi Trung ương trong tình trạng tím tái, SPO2: 50%, suy tuần hoàn.
Ngay lập tức, các bác sĩ tiến hành cho trẻ thở máy tần số cao, duy trì thuốc trợ tim, vận mạch, thuốc giãn mạch phổi. Mặc dù đã được hồi sức tích cực nhưng tình trạng bệnh nhi không cải thiện, trẻ tử vong sau 3 ngày.
ThS.BS Nguyễn Thị Hồng Loan - cảnh báo: “Trên thực tế, chúng ta biết rằng sinh con qua đường âm đạo là phương pháp sinh lý và tốt nhất cho mẹ và thai. Mổ lấy thai chỉ nên thực hiện trong trường hợp mẹ có bệnh lý và thai không cho phép đẻ đường âm đạo. Tuy nhiên trong những năm gần đây, xu hướng mổ đẻ khi chưa có chuyển dạ (mổ đẻ chủ động) do chọn ngày giờ sinh đẹp trở nên phổ biến”.
Cũng theo bác sĩ Loan, trong thời kì bào thai, phổi bị dịch lấp đầy nên quá trình trao đổi khí phụ thuộc vào bánh rau. Khi bánh rau ngừng hoạt động chức năng, phổi phải đảm nhiệm vai trò này.
Trong cuộc đẻ thường, tử cung liên tục co làm ảnh hưởng đến quá trình trao đổi khí của bánh rau gây ra tình trạng giảm oxy của thai nhi, do đó phế nang phải được thông khí và máu qua phổi được tăng cường.
Bên cạnh đó, quá trình chuyển dạ kích thích tăng sản xuất adrenalin của thai nhi và tăng giải phóng hormone thyrotropin của bà mẹ. Cả hai quá trình này có tác dụng làm tế bào phổi giảm tiết dịch và bắt đầu hấp thu dịch phổi ở trong phế nang.
Đây là bước chuẩn bị để phổi bắt đầu thực hiện chức năng hô hấp. Ở trẻ đẻ mổ chủ động không có quá trình này, dẫn đến phổi trẻ khi sinh ra chứa nhiều dịch hơn, dễ bị mắc các vấn đề về hô hấp sau sinh.
“Trẻ được sinh ra do mổ đẻ chủ động có thể bị suy hô hấp với nhiều mức độ: từ khó thở thoáng qua đến suy hô hấp nặng cần thở máy, thậm chí phải cần đến ECMO (tim phổi nhân tạo). Một số trường hợp nặng có thể tử vong. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mổ lấy thai chủ động khi không có chuyển dạ khiến nguy cơ mắc hội chứng suy hô hấp ở trẻ cao gấp 2,6 lần so với mổ đẻ có chuyển dạ và cao gấp 1,9 lần so với đẻ thường”- ThS.BS Nguyễn Thị Hồng Loan khuyến cáo.
BV Nhi Trung ương: Đấu thầu thành công hơn 50 gói thiết bị, vật tư và thuốc, cơ bản đáp ứng nhu cầu
Bé gái người Kenya sinh cực non, mắc nhiều bệnh nặng đã được Bệnh viện Nhi Trung ương cứu sống
