Giữa lúc các doanh nghiệp châu Âu căng mình chống chịu tình trạng thiếu năng lượng, nhân công làm việc tại một nhà máy ở Đông Nam nước Pháp sắp có thêm…quần áo mới.
Saint-Gobain, tập đoàn vật liệu xây dựng của Pháp, đã ra quyết định cung cấp thêm áo khoác và găng tay giữ ấm cho đội ngũ nhân viên tại nhà kho của họ ở Chambery sau khi đồng ý cắt giảm hệ thống sưởi trong mùa đông năm nay để giảm lượng khí đốt tiêu thụ. Đồng nghĩa, nhiệt độ trong phòng làm việc của nhân viên sẽ ở mức 8 độ C thay vì 15 độ C như thường lệ.
"Điều đó không khác gì làm việc ngoài trời nên chúng tôi cung cấp cho mọi người các công cụ cần thiết", Benoit d’Iribarne, phó giám đốc tập đoàn này cho hay.
Giảm sử dụng hệ thống sưởi là một trong số những biện pháp cắt giảm chi phí phổ biến mà ngành công nghiệp châu Âu đang áp dụng trong mùa Đông khắc nghiệt năm nay. Trong bối cảnh giá năng lượng tăng mạnh đến mức cao chưa từng thấy, sau khi Nga phát động cuộc chiến ở Ukraine, tiết kiệm năng lượng đã trở thành vấn đề sống còn.
Có khoảng 35 triệu lao động đang làm việc trong ngành công nghiệp ở Châu Âu, tương đương 15% dân số trong độ tuổi lao động. Các doanh nghiệp hàng đầu trong ngành đã sớm phát đi cảnh báo về tầm ảnh hưởng khó lường của cuộc khủng hoảng năng lượng có thể gây ra đối với nền kinh tế.
“Giá năng lượng tăng mạnh đang khiến cho sức cạnh tranh của ngành công nghiệp Châu Âu suy giảm nghiêm trọng", Tổ chức Bàn tròn Công nghiệp châu Âu (ERTI) viết trong bức thư gửi Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel. Nếu không có hành động tức thì, tổn thất sẽ không thể bù đắp nổi.
 |
Tổng lượng năng lượng tiêu thụ trong ngành công nghiệp của EU, tính theo triệu tấn, trong năm 2019 (Ảnh: FT) |
Các công ty công nghiệp của châu Âu đang cố gắng thể hiện sự dũng cảm khi đối diện với vấn đề này – họ bàn về các biện pháp tiết kiệm năng lượng đang được thực thi và cắt giảm chi tiêu. Trong khi một số công ty tìm tới than đá và nhiên liệu hóa thạch để giúp họ sống qua mùa Đông, số khác nói một cách lạc quan về cuộc cách mạng năng lượng xanh mà cuộc khủng hoảng này đã giúp kích thích.
Nhưng có một thực tế là nhiều công ty lớn đã phải cắt giảm sản lượng ở một số lĩnh vực do thiếu năng lượng, thậm chí từ trước khi mùa Đông đến. Nhiều vị giám đốc đến từ các công ty trong nhiều lĩnh vực, từ hóa học, phân bón cho tới gốm sứ, cảnh báo rằng họ có thể mất thị phần vĩnh viễn và và có thể buộc phải dời một số dây chuyền sản xuất tới những khu vực khác nhau trên thế giới để được hưởng giá năng lượng rẻ hơn, đáng tin cậy hơn.
Hồi chuông báo động đang vang lên trong giới chính trị gia châu Âu. “Chúng ta có nguy cơ phi công nghiệp hóa quy mô lớn trên toàn lục địa", Thủ tướng Bỉ Alexander De Croo, nói.
Tiết kiệm năng lượng
Đồng lúc, hàng loạt công ty hoạt động trong các lãnh vực từ luyện thép đến hóa chất đang chạy đua giảm lượng tiêu thụ năng lượng và chuẩn trước cho khả năng thiếu khí đốt trong mùa Đông năm nay – trong trường hợp chính phủ các nước áp dụng hình thức phân phối năng lượng theo định lượng.
Nhiều công ty áp dụng những biện pháp khéo léo để tiết kiệm năng lượng. Hãng xe hơi Renault của Pháp giảm thời lượng cho sơn nóng – một quy trình chiếm tới 40% nhu cầu khí đốt của họ.
Những sự đổi mới như vậy hứa hẹn sẽ tạo nên những nhà máy có hiệu quả hoạt động cao trong tương lai. Nhưng trước mắt, những doanh nghiệp này cần phải sống sót qua mùa Đông.
 |
Xưởng sơn của hãng Renault ở Pháp. Hãng này đang phải giảm thời lượng làm nóng sơn để giảm lượng khí đốt tiêu thụ (Ảnh: Bloomberg) |
Để làm vậy, nhiều công ty lựa chọn tăng giá sản phẩm. Công ty hóa chất Lanxess có trụ sở tại Cologne, chuyên cung cấp hóa chất cơ bản cho thị trường dược phẩm, đã tăng giá cơ sở lên 35% khi giá năng lượng bắt đầu tăng.
Nhưng tăng giá lại không giải quyết được vấn đề thiếu khí đốt. Tập đoàn sản xuất giấy và bao bì DS Smith đã chỉ thị cho các nhà máy của họ cắt giảm lượng khí đốt tiêu thụ 15%, theo chương trình giảm tiêu thụ tự nguyện mà các nước thành viên EU nhất trí trong tháng 7.
Những loại máy móc nhàn rỗi trong những lần chạy sản xuất giờ sẽ được tắt, hệ thống điều nhiệt cũng tắt. “Nếu chúng tôi làm giảm nhiệt độ từ 20 xuống còn 18,5 độ C, điều đó có thể giảm lượng khí đốt tiêu thụ đi đáng kể,” Miles Roberts, giám đốc điều hành của DS Smith nói.
Valeo, hãng cung ứng phụ tùng xe hơi của Pháp, đã yêu cầu các xưởng máy của họ giảm năng lượng tới 20%, với các biện pháp như ngừng dây chuyền sản xuất vào cuối tuần và giảm hệ thống sưởi vào những ngày trong tuần. Solvay, công ty hóa chất của Bỉ, cho hay họ đang sử dụng năng lượng thay thế và các nồi hơi chạy bằng dầu diesel để đạt mục tiêu giảm 30% năng lượng tiêu thụ.
Khí đốt là nguồn năng lượng quan trọng bậc nhất đối với ngành công nghiệp của Châu Âu. Ngoài ra, nó cũng là nguyên liệu đầu vào quan trọng, được sử dụng trong ngành hóa chất và phân bón. Tính tổng cộng, ngành công nghiệp châu Âu tiêu thụ khoảng 27-28% tổng lượng cung của toàn khối, theo Anouk Honoré, phó giám đốc chương trình nghiên cứu khí đốt của Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford.
Chuyển sang năng lượng bẩn, cắt giảm sản lượng
|
Nhu cầu khí đốt cao của các ngành công nghiệp châu Âu (Ảnh: FT) |
Nhưng cắt giảm năng lượng trong nhiều quy trình sản xuất công nghiệp là điều không hề dễ dàng. Khoảng 60% lượng khí đốt tiêu thụ được sử dụng trong các quy trình nhiệt độ cao trên 500 độ C, như chế tạo kính, xi măng hay gốm sứ. “Đối với các quy trình nhiệt độ thấp hơn, có nhiều lựa chọn để sử dụng năng lượng tái sinh và bơm nhiệt,” bà Honoré nói.
Cũng vì nguyên nhân này mà một số công ty quay sang sử dụng nhiên liệu hóa thạch, bị xem như một bước lùi trong kế hoạch chuyển dịch sang năng lượng xanh của EU.
Bayer, công ty dược phẩm và công nghệ sinh học Đức, trong năm 2019 đã công bố kế hoạch dịch chuyển hoàn toàn sang năng lượng tái sinh. Nhưng hiện tại, họ buộc phải sử dụng lại dầu như nguồn năng lượng chính “trong trường hợp” họ không thể đáp ứng được nhu cầu về nhiệt trong sản xuất.
Hãng xe Volkswagen cũng đang vận hành một số nhà máy điện ở Wolfsburg dựa vào than đá và có kế hoạch duy trì trong khoảng 2 năm tới, thay vì chuyển sang sử dụng khí đốt như kế hoạch phi carbon trước đây.
Thậm chí ngay cả với các quy trình sản xuất yêu cầu nhiệt độ thấp, nguồn năng lượng thay thế cũng thường khan hiếm trong thời điểm hiện nay. Tình trạng hạn hán trong mùa Hè năm nay đã làm giảm mạnh khả năng sản xuất năng lượng của các nhà máy thủy điện, trong khi các lò phản ứng hạt nhân cũ kỹ của Pháp không thể đáp ứng được nhu cầu điện năng của người dân.
|
Hãng xe Volkswagen có kế hoạch vận hành các nhà máy điện lớn nhất của họ ở Wolfsburg bằng than đá thay vì khí đốt trong 2 mùa Đông tới (Ảnh: Bloomberg) |
Bởi vậy, khi đối mặt với giá năng lượng tăng chóng mặt và nhu cầu tiêu dùng giảm, nhiều công ty quyết định cắt giảm sản lượng.
Các nhà phân tích đến từ ngân hàng đầu tư Jefferies ước tính rằng, gần 10% dây chuyền sản xuất thép thô của châu Âu đã tạm ngừng hoạt động trong những tháng gần đây. ArcelorMittal, hãng sản xuất thép lớn nhất châu Âu, dự báo rằng sản lượng của họ ở châu Âu sẽ giảm 17% trong quý này, so với cùng kỳ năm ngoái, do cắt giảm sản lượng.
Hiệp hội kim loại màu châu Âu Eurometaux cho hay, tất cả các lò nung kẽm của EU đã buộc phải hạn chế hoạt động hoặc ngừng hoàn toàn, trong khi dây chuyền sản xuất nhôm đã ngừng 50%. Sản lượng silicon và hợp kim ferro giảm 27%, trong khi 40% các lò luyện kim ngừng hoạt động.
Lĩnh vực sản xuất phân bón, vốn phụ thuộc vào khí đốt để sản xuất ammonia, cũng chịu ảnh hưởng, với 70% dây chuyền sản xuất đang tạm ngừng, theo hãng Fertilizers Europe. Goldman Sachs ước tính rằng, 40% ngành hóa chất châu Âu “có nguy cơ hợp lý hóa (rationalization)” trừ khi giá năng lượng được kiềm chế.
“Với sự gia tăng nhanh chóng của giá năng lượng, chúng tôi phải liên tục xem lại mức độ sản xuất của mình ở khu vực châu Âu,” tập đoàn hóa chất Covesto của Đức nói trong một tuyên bố.
Tình trạng trên cũng đang diễn ra trong ngành sản xuất nhựa, gốm sứ và nhiều ngành công nghiệp tiêu hao nhiên liệu khác. Hãng tư vấn Rhodium ước tính rằng có 5 lĩnh vực công nghiệp chiếm gần 81% nhu cầu khí đốt công nghiệp của châu Âu: Hóa chất, kim loại cơ bản như thép và sắt, các sản phẩm khoáng sản phi kim loại như xi măng và kính, tinh luyện và luyện cốc, giấy và in ấn.
Đối với một số lĩnh vực thuộc nhóm này, những đợt ngắt điện không chỉ gây thiệt hại trực tiếp về kinh tế mà còn khiến trang thiết bị của họ chịu tổn thất vĩnh viễn.
|
Arc International phải ngừng hoạt động một số lò nung của họ, do giá năng lượng tăng cao (Ảnh: Getty) |
Ông d’Iribarne đến từ hãng Saint-Gobain cho hay giảm năng lượng là điều hết sức khó khăn đối với các nhà máy sản xuất thủy tinh, bởi họ phải duy trì các lò nung để giữ cho thủy tinh không bị rắn lại. “Anh không thể giảm lượng tiêu thụ tới 30% được, bởi điều đó có nghĩa rằng anh phải đóng cửa và công ty chịu thiệt hại. Anh cần 6 tháng hoặc 1 năm để khởi động lại.”
Arc International, một hãng sản xuất đồ thủy tinh của Pháp, đã phải làm như vậy. Bình thường các lò nung của họ phải vận hành 24 giờ mỗi ngày, và ngốn tới một nửa năng lượng mà họ tiêu thụ. Hiện giờ, công ty này đã tạm ngừng 2/9 lò nung và kéo dài thời gian bảo dưỡng 2 lò nung khác, sau khi hóa đơn khí đốt tăng gần 4 lần trong năm nay. Thêm nữa, nhu cầu đối với một số sản phẩm của họ cũng giảm.
Mất dần thị phần
Tình trạng đóng cửa hoặc ngừng hoạt động này làm dấy lên quan ngại rằng cuộc khủng hoảng sẽ giúp cho đối thủ đến từ các khu vực có giá năng lượng thấp trỗi dậy. “Giảm hoặc ngừng xuất khẩu, dù là tạm thời, cũng gây ra nguy cơ mất thị phần vĩnh viễn,” Giovanni Savorani, Chủ tịch của hiệp hội công nghiệp gốm sứ Italy Confindustria Ceramica, nói.
Các hãng sản xuất của châu Âu từ lâu đã phàn nàn về thế bất lợi cạnh tranh gây ra bởi thị trường năng lượng phân mảnh của khối. Trong giai đoạn 10 năm trước, tính đến 2020, giá khí đốt ở châu Âu trung bình cao hơn khoảng 2-3 lần nếu so với ở Mỹ, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA).
Khoảng cách này được tăng lên đến 10 lần kể từ khi Nga giảm nguồn cung năng lượng cho châu Âu.
|
Giá năng lượng tăng dần ở châu Âu (Ảnh: FT) |
“Các bạn có thể nhập khẩu phân bón với giá chỉ bằng một nửa giá phân bón mà chúng tôi sản xuất,” Jacob Hansen, đến từ hãng Fertilizers Europe, nói.
Cefic, hiệp hội công nghiệp hóa chất châu Âu, chỉ ra rằng kể từ tháng 3 năm nay, lần đầu tiên trong lịch sử châu Âu đã trở thành một khách hàng nhập khẩu hóa chất với số lượng và giá trị lớn. “Đây là điều hết sức đáng quan ngại,” Marco Mensink, tổng giám đốc Cefic, nói. “Giá hóa chất của chúng ta quá đắt so với mức tiêu chuẩn của thế giới, do giá năng lượng cao.”
Không để thị phần rơi vào tay những đối thủ cạnh tranh khác, một số công ty đang tìm cách đặt nhà máy ở bên ngoài châu Âu.
Ilham Kadri, giám đốc điều hành tập đoàn Solvay của Bỉ, cho hay họ có thể tăng cường sản xuất các sản phẩm cần tiêu thụ nhiều năng lượng tại các thị trường có chi phí thấp hơn nếu cần thiết.
“Chúng tôi đang tìm cách ưu tiên một số sản phẩm,” bà Kadri nói. “Chúng tôi là một công ty toàn cầu và có thể đặt tài sản bên ngoài châu Âu để bù cho việc giảm sản lượng ở bên trong châu Âu.”
|
Bãi muối, được sử dụng để sản xuất chlorine, tại một nhà máy hóa chất của Solvay ở Antwerp (Ảnh: Bloomberg) |
Các tập đoàn đóng gói Smurfit Kappa và DS Smith đều đang tìm đến các nhà máy của họ ở Bắc Mỹ để cung ứng giấy. “Lượng giấy mà chúng tôi nhập từ Mỹ về hiện nhiều hơn đáng kể so với trước đây,” Robert đến từ DS Smith nói. “Sản xuất giấy cần rất nhiều năng lượng. Ở Mỹ, giá năng lượng rẻ hơn rất, rất nhiều.”
Giới chuyên gia cảnh báo rằng, tình trạng các công ty buộc phải chuyển dịch khỏi châu Âu diễn ra càng lâu, thì nguy cơ một số không bao giờ trở lại càng cao. Điều này đã từng có tiền lệ.
“Khi giá khí đốt ở châu Âu ở mức khá cao trong giai đoạn 2010-2014, chúng ta đã chứng kiến sự chuyển dịch của các công ty sang các khu vực có giá khí đốt thấp hơn – như Trung Đông, Bắc Phi và Mỹ,” bà Honoré nói. “Nhu cầu khí đốt công nghiệp không bao giờ trở lại được như mức tiền khủng hoảng tài chính.”
Nguy cơ này đặc biệt nghiêm trọng ở khu vực trung và Đông Âu, nơi mà nhiều công ty phải dựa dẫm nặng nề vào khí đốt của Nga. Trong số 45 triệu tấn/năm sản lượng phân bón của châu Âu, chỉ riêng Ba Lan đã sản xuất khoảng 6 triệu tấn, theo các nguồn tin công nghiệp. Nhưng hiện nay, tất cả 6 nhà máy phân bón của họ đều nằm không. Ngoài ra, dây chuyền sản xuất 3 triệu tấn/năm tại Hungary, Romania và Croatia cũng đã tạm ngừng.
Hãng phân bón Nitrogénművek của Hungary nằm trong số những bên phải giảm sản lượng. Zoltan Bige, trưởng phòng chiến lược, cảnh báo rằng tác động từ việc cắt giảm sản lượng trong mùa Đông năm nay có thể rất nghiêm trọng. “Nếu chúng tôi không sản xuất trong mùa Hè, kho hàng dự trữ sẽ không đủ,” ông nói. “Trên khắp châu Âu, sẽ không có đủ kho hàng dự trữ để phục vụ cho mùa Xuân năm tới, thời điểm mà nhu cầu tăng mạnh.”
Nguy cơ sụp đổ chuỗi cung ứng
Hiện chưa thể nói rõ về tầm ảnh hưởng từ việc ngừng sản xuất trên khắp châu Âu. Nhưng nó đã bắt đầu trở nên rõ ràng đối với một số lĩnh vực như hóa chất, thép và các sản phẩm cơ bản khác.
|
Ludwigshafen là nhà cung ứng quan trọng của nhiều hãng sản xuất, từ xe hơi cho tới kem đánh răng (Ảnh: Getty) |
Các công ty như Volvo và Bayer đã bắt đầu tích phụ tùng và nguyên liệu để đề phòng trường hợp các hãng cung ứng gặp vấn đề. “quan ngại chính của chúng tôi không phải là giá năng lượng mà là sự sẵn có của nguyên liệu đầu vào mà chúng tôi cần để sản xuất dược phẩm,” ông Berninger đến từ hãng Bayer nói.
Tương lai của ngành công nghiệp hóa chất châu Âu, vốn phụ thuộc vào khí đốt – ví dụ như nhà máy của BASF ở Ludwigshafen, nhà máy hóa chất lớn nhất thế giới – là đặc biệt đáng quan ngại, theo một số tổ chức công nghiệp. Ludwigshafen là nhà cung ứng quan trọng của nhiều hãng sản xuất, từ xe hơi cho tới kem đánh răng, và là “động cơ” của ngành hóa chất Đức.
“Nếu công nghiệp hóa chất Đức giảm sút, chỉ trong vòng 3 tuần lễ, mọi chuỗi cung ứng ở châu Âu đều gặp vấn đề,” ông Mensink đến từ Cefic nói.
Do thế thống trị của Đức trong chuỗi cung ứng, với các tập đoàn công nghiệp như BASF, nên các công ty có trụ sở ở nhiều nước khác cũng chịu tác động từ tình trạng khan hiếm khí đốt ở Đức.
“Nếu Đức không đủ khả năng cung ứng…điều đó sẽ gây ra tác động khủng khiếp tới toàn châu Âu,” d’Iribarne đến từ Saint-Gobain, nói.
Các công ty của Đức – đóng góp 27% tổng sản lượng công nghiệp của khối, xét về giá trị - đang nằm ở tiền tuyến. Từ đầu năm nay, hơn 50% tổng lượng khí đốt mà Đức nhập khẩu đến từ Nga, và ngành công nghiệp Đức chỉ chiếm khoảng 1/3 tổng lượng nhu cầu khí đốt.
|
Công nghiệp Đức thống lĩnh nhu cầu khí đốt và sản lượng công nghiệp của EU (Ảnh: FT) |
Chính phủ Đức mới đây công bố gói hỗ trợ 200 tỉ euro để giảm tác động của giá năng lượng tăng đối với hộ gia đình và doanh nghiệp. Nhưng các hãng sản xuất của họ, như hãng thép ThyssenKrupp, không loại trừ khả năng có hành động quyết liệt nếu cuộc khủng hoảng tiếp diễn. Tập đoàn này đã di dời dây chuyền sản xuất khỏi 2 nhà máy chính của họ tới Duisburg, nơi mà họ sử dụng mạng lưới năng lượng riêng và ít phụ thuộc vào khí tự nhiên hơn. Họ cũng có kế hoạch đóng cửa một số nhà máy nếu như hóa đơn năng lượng tiếp tục tăng.
Các nước khác trong khối có thể không có ngành công nghiệp lớn như Đức, nhưng nền kinh tế của họ - và khả năng tạo công ăn việc làm – lại phụ thuộc vào lĩnh vực sản xuất. OECD ước tính rằng Ba Lan, CH Séc, Slovakia, Áo, Thụy Điển, Phần Lan và miền Bắc Italy đều tạo ra nhiều công ăn việc làm nhờ vào các lĩnh vực công nghiệp tiêu thụ nhiều khí đốt.
Tất cả những nước kể trên đều đang căng mình hỗ trợ ngành công nghiệp và người dân của họ, trong lúc thời tiết ngày càng rét hơn và nhu cầu năng lượng ngày càng tăng lên. Nhưng nhiều công ty thậm chí còn tính đến xa hơn là mùa Đông năm nay, và dự đoán về những điều kiện còn khắc nghiệt hơn.
“Trong năm 2022, chúng ta vẫn phải dựa vào các nguồn cung của Nga,” ông Bige đến từ hãng Nitrogénművek, nói. “Nếu tất cả nguồn cung đó biến mất, nó sẽ tạo ra một bức tranh tiêu cực cho mùa Đông tới (2023-2024). Tỷ lệ các nguồn khí đốt khác sẽ tăng lên, nhưng cơ sở hạ tầng lại không thể bắt kịp.”
Ông Hodler đến từ hãng Arc International nói rằng quy mô tăng giá trong năm sau cũng sẽ được hạn chế. “Câu hỏi quan trọng là, liệu trong năm 2023 chúng ta có tiếp tục chứng kiến mức tăng giá năng lượng đáng kể hay không,” ông nói. “Chúng tôi không thể chuyển chi phí phát sinh thêm sang phía khách hàng, bởi điều đó gây ảnh hưởng tới doanh số.”
Tuy nhiên, một số người lại tin vào mặt tích cực rằng cuộc khủng hoảng này sẽ giúp đẩy nhanh tiến trình chuyển dịch sang năng lượng xanh.
Các công ty như Saint-Gobain, Solvay và Smurfit Kappa nói với Financial Times rằng họ đang đẩy nhanh kế hoạch chuyển dịch năng lượng, vốn đã được thực thi từ trước khi Nga phát động cuộc chiến ở Ukraine.
Tony Smurfit, giám đốc điều hành của Smurfit Kappa, nói rằng công ty ông “đang chi tiền nhiều gấp 3 lần mức mà chúng tôi từng chi” theo các kế hoạch trước đây. Bởi vậy có nhiều lý do để lạc quan. “Điều này sẽ tăng tốc cách mạng xanh. Cách đây 50 năm, không có lựa chọn năng lượng xanh nhưng giờ đã có. Tôi nghĩ rằng điều này sẽ giúp châu Âu trở nên rất xanh"./.
Nhiên liệu hoá thạch - 'cứu tinh' giúp EU đối phó với khủng hoảng năng lượng
 |
Nhiên liệu hoá thạch - 'cứu tinh' giúp EU đối phó với khủng hoảng năng lượng
07/09/2022
EU tập "cai nghiện" khí đốt Nga
EU tập "cai nghiện" khí đốt Nga
Theo Financial Times
