The Straits Times nhận xét, lời lẽ của ông Duterte không có gì đáng ngạc nhiên. Là một người có xu hướng hơi thiên tả, trong nhiều tháng qua ông đã không tiếc lời đả kích siêu cường duy nhất hiện nay và vốn là đồng minh lâu năm là Mỹ.
Tuy nhiên bối cảnh lần này đáng chú ý hơn, vì tuyên bố gây sửng sốt đó đã được thực hiện trước một nhóm doanh nhân Trung Quốc và Philippines, sau cuộc gặp với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Và để cho câu nói của mình thêm trọng lượng, ông Duterte đã kèm theo một số lời xúc phạm tổng thống Barack Obama như thường lệ.
Theo The Straits Times, ông Duterte rất tức giận phương Tây, đặc biệt là Mỹ, vì đã chỉ trích ông về mặt nhân quyền kể từ khi ông tung chiến dịch truy quét ma túy ở Philippines, trong khi ông lại được Bắc Kinh loan báo tặng 15 triệu USD để hỗ trợ chương trình chống ma túy gây tranh cãi. Tuy nhiên tờ báo Singapore đánh giá, ông Duterte có lẽ đã đẩy vấn đề đến cực hạn và đã lao vào một canh bạc hệ trọng nhất trong cuộc đời ông.
The Straits Times nhắc nhở tân tổng thống Philippines 4 điều, mà trước hết là chủ nghĩa dân tộc tại Philippines. Trước đây, chủ nghĩa dân tộc đó có đối thủ là Mỹ, một tình trạng kéo dài cho đến khi Mỹ rút khỏi hai căn cứ Subic và Clark trong những năm 1990. Thế nhưng hiện nay, chủ nghĩa dân tộc đó đã chuyển thành chống Trung Quốc sau các hành vi của Bắc Kinh tại Biển Đông.
Cho dù ngành công nghiệp và kinh doanh ở Philippines, cũng như ở nhiều quốc gia ở Đông Nam Á khác, đều do người gốc Hoa thống trị, nhưng tâm lý chống Trung Quốc do vấn đề Biển Đông lại rất phổ biến. Chính yếu tố đó đã khiến cho người tiền nhiệm của ông Duterte là cựu tổng thống Benigno Aquino rất được lòng dân.
Có lẽ cựu thị trưởng thành phố Davao đã nghĩ rằng chỉ số được lòng dân cực cao của ông - đứng thứ hai trong bảng xếp hạng các tổng thống được lòng dân nhất sau 100 ngày đầu tiên tại chức, chỉ thua ông Fidel Ramos – sẽ đủ để giúp ông chống lại tình cảm chung của người dân Philippines, mà một kết quả thăm dò mới nhất cho thấy là có đến hai trên ba người có thiện cảm với Mỹ, so với vỏn vẹn 31% không thích Mỹ và Trung Quốc.
Điểm thứ hai, mà ông Duterte cần ghi nhớ là trọng lượng của phương Tây và Mỹ trong kinh tế Philippines. Khi tuyên bố «chia tay» với Mỹ cả trên mặt kinh tế, có lẽ ông Duterte đã không tính đến một thực tế không gì lay chuyển nổi : đó là việc kinh tế Philippines đã khởi sắc nhờ vào việc giành được một mảng lớn chưa từng thấy của ngành công nghiệp gia công «thuê ngoài» (outsourcing) trên thế giới, bắt nguồn từ quan hệ chặt chẽ của Philippines với phương Tây, đặc biệt là với Mỹ.
Manila hiện nay được coi đã vượt qua Mumbai (Ấn Độ) trong tư cách là điểm đến được ưa chuộng của những tập đoàn công ty muốn thuê ngoài để xử lý các dịch vụ gia công. Các thành phố như Cebu ở Philippines cũng xuất hiện trên bản đồ ngành outsourcing, vì thế giới ngày càng phát hiện ra tài năng nói tiếng Anh của cư dân trong quần đảo.
Kể từ khi tập đoàn hàng đầu thế giới là Accenture thiết lập các đơn vị outsourcing đầu tiên tại Philippines vào năm 1992, ngành này hiện đang sử dụng gần một triệu người và mang lại hơn 16 tỷ USD doanh thu cho Philippines.
Do các khách hàng của Philippines đều là các tập đoàn đa quốc gia phương Tây, ông Duterte có thể đẩy vận mệnh của hàng trăm ngàn thanh niên Philippines vào cảnh khó khăn nếu xa rời Mỹ về mặt chiến lược.
Ngoài ra, theo The Straits Times, còn có vấn đề kiều hối, nguồn ngoại tệ quan trọng cho Philippines. Nhiều hơn hầu như bất kỳ nền kinh tế nào khác, Philippines lệ thuộc rất nhiều vào số 30 tỷ USSD mà nước này nhận được hàng năm từ những người lao động ở nước ngoài gửi về. Nguồn kiều hối từ Ả Rập Xê Út và các nước vùng Vịnh đứng đầu bảng, nhưng sát theo sau là Mỹ. Với giá dầu sụt giảm, nguồn kiều hối từ vùng Vịnh đang ít đi.
Trong trường hợp Mỹ áp đặt các hạn chế hoặc đánh thuế trên các khoản kiều hối gửi về Philippines để trả đũa ông Duterte, có thể sẽ có làn sóng phản đối của các gia đình trên toàn quốc vốn đang sống nhờ vào các khoản tiền này.
Cựu Tổng thống Ramos, người đã từng khuyến khích ông Duterte ra tranh chức tổng thống, và vẫn có ảnh hưởng rộng rãi ở Philippines, giờ đây đã rời xa người ông bảo trợ. Quân đội Philippines cũng đang lo lắng quan sát xem người đứng đầu nhà nước ra lệnh bãi bỏ những cấu trúc chiến lược đã được thử nghiệm trong một thời gian dài.
Theo The Straits Times, các nước Đông Nam Á cũng không tránh khỏi bất an khi thấy ông Duterte cố tìm cách xét lại quan hệ chặt chẽ trong hàng thập kỷ giữa Philippines với Washington
Tuy nhiên, The Straits Times lưu ý điều cần theo dõi sắp tới đây không phải là động thái của ông Duterte mà là của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Nếu ông Tập Cận Bình không cho phép ngư dân Philippines trở lại ngư trường truyền thống của họ xung quanh bãi cạn Scarborough, điều đó nó sẽ chứng tỏ là ông bỏ rơi một người thiện cảm mới trong khối ASEAN. Như vậy sẽ giáng một đòn chính trị chí mạng vào ông Duterte.
Nhưng trả bãi Scarborough lại cho Manila, là điều gần như Trung Quốc khó có thể làm được cho dù đã có một phán quyết trọng tài có lợi cho Manila. Bởi vì Bắc Kinh sẽ phải cẩn trọng về những gì có thể xảy ra nếu chẳng may ông Duterte đột ngột rời khỏi chính trường, hay là bị bãi chức...
The Straits Times dự báo Washington cũng không thể ngồi yên trong lúc ông Duterte tìm cách thay đổi bàn cờ mà Mỹ đã thiết lập ở Đông Nam Á và khu vực Thái Bình Dương.
