Iran khó có thể chấp nhận một cuộc chiến tranh với Israel, điều có thể sẽ kéo theo Mỹ, giống như chính quyền mới của Tổng thống Iran vốn đang phải giải quyết nhiều vấn đề, bao gồm cả nền kinh tế đi xuống.
Người Iran vẫn còn lưu giữ những ký ức đau buồn về cuộc xung đột kéo dài gần đây nhất của đất nước họ, cuộc chiến kéo dài 8 năm với Iraq đã huỷ hoại cả một thế hệ, và trong nhiều thập kỷ, Tehran luôn ưu tiên gây khó khăn cho các đối thủ của mình trong khu vực thông qua mạng lưới dân quân nước ngoài.
Hezbollah, tổ chức dân quân người Lebanon được Tehran hậu thuẫn, cũng chịu nhiều tổn thất hơn nếu leo thang cuộc chiến xuyên biên giới kéo dài 10 tháng với Israel thành một cuộc chiến toàn diện. Mặc dù Hezbollah có kho tên lửa có thể trừng phạt Israel nghiêm khắc, nhưng các nhà lãnh đạo của họ đã chứng kiến Israel phá hủy phần lớn khu vực Gaza kể từ cuộc tấn công ngày 7/10/2023 và tiêu diệt hàng ngũ lãnh đạo của Hamas - điều mà Israel thề sẽ lặp lại ở Lebanon nếu bị khiêu khích.
Gần đây, cả hai đều phải gánh nỗi hổ thẹn lớn mà các nhà phân tích nói rằng sẽ buộc phải đáp trả. Một cuộc không kích của Israel vào tuần trước đã giết chết một trong những chỉ huy cấp cao nhất của Hezbollah ở ngoại ô Beirut. Một ngày sau, lãnh đạo chính trị Hamas Ismail Haniyeh bị ám sát trong phòng khi đang đến thăm Tehran dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Iran - một cuộc tấn công mà Iran và Hamas đổ lỗi cho Israel, trong khi Israel chưa bình luận công khai.
Iran và Hezbollah sẽ cố gắng cân bằng giữa việc tấn công các mục tiêu có giá trị mà không gây ra thiệt hại quá lớn đến mức gây ra chiến tranh. Đồng thời, cả Iran và Hezbollah đều bị tình báo Israel xâm nhập.
“Cả Hezbollah và Iran đều không muốn một cuộc chiến tranh toàn diện lúc này. Nhưng đồng thời, họ cũng không muốn người Israel kết luận rằng việc không sẵn sàng tham chiến đã cho phép họ vượt qua lằn ranh đỏ”, Ali Fadlallah, một nhà khoa học chính trị độc lập ở Beirut, quen thuộc với suy nghĩ của Hezbollah, cho biết.
Các quan chức phương Tây cho rằng Iran và Hezbollah sẽ tiến hành các cuộc tấn công chống lại Israel trong những ngày tới, nhưng hy vọng rằng một tuần ngoại giao quốc tế nhộn nhịp và việc triển khai quân sự mới tới khu vực đã giúp trì hoãn và có thể giảm thiểu nó.
Một quan chức Mỹ cho biết, Mỹ đã cảnh báo Iran rằng chính phủ mới được bầu lên và nền kinh tế của nước này có thể chịu tổn thất nặng nề nếu Tehran tiến hành một cuộc tấn công lớn chống lại Israel. Các nhà ngoại giao Arab đã gửi những cảnh báo tương tự tới Iran và tìm cách thuyết phục nước này rút lui.
Israel đã phát tín hiệu sẵn sàng đáp trả nhanh chóng bất kỳ cuộc tấn công nào và thậm chí tấn công phủ đầu nếu cần thiết. Lầu Năm Góc đã ra lệnh bổ sung các tàu tuần dương và tàu khu trục có khả năng phòng thủ tên lửa, cũng như nhiều đơn vị phòng thủ tên lửa trên đất liền và một phi đội máy bay chiến đấu khác tới Trung Đông, tăng cường lực lượng vốn đã có một nhóm tấn công tàu sân bay và các tàu chiến.
Các quan chức Hezbollah và Arab nói rằng Iran và các đồng minh của họ vẫn đang đánh giá liệu Israel có thể sử dụng bất kỳ cuộc tấn công nào do Iran dàn dựng như một cái cớ để tấn công mạnh mẽ hơn nữa hay không và Mỹ sẵn sàng hỗ trợ đồng minh của mình đến mức nào.
Mối đe dọa chiến tranh đã tạo ra một làn sóng lo ngại khắp các thủ đô Trung Đông. Tại Beirut, người dân cho biết họ lo lắng hơn rằng tình trạng thù địch hiện tại có thể lan rộng ra ngoài miền nam đất nước, nơi vốn đã chìm trong giao tranh xuyên biên giới trong 10 tháng.
Trong một bài phát biểu tuần này, thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah cho biết nhóm của ông chắc chắn sẽ trả đũa, nhưng vào thời điểm riêng của mình.
“Chính phủ của họ, quân đội của họ, xã hội của họ, các khu định cư của họ và những kẻ chiếm đóng của họ đều đang chờ đợi”, ông Nasrallah nói về Israel, thêm rằng việc chờ đợi là “một phần của hình phạt”.
“Hai cuộc tấn công đã phá vỡ các quy tắc giao chiến và vượt qua lằn ranh đỏ. Không quốc gia nào trên thế giới chấp nhận cuộc tấn công này”, ông Fadlallah, nhà khoa học chính trị ở Beirut cho biết.
Đồng thời, Hezbollah, cũng là một đảng chính trị hùng mạnh, phải xoa dịu cử tri trong nước vốn đang cảnh giác với chiến tranh.
Lần gần đây nhất mà Hezbollah gây chiến với Israel là vào năm 2006, nhiều người Lebanon đã lên tiếng ủng hộ nhóm này. Người Arab trên khắp Trung Đông ca ngợi đây là phong trào phi nhà nước đầu tiên đối đầu thành công với Israel. Sami Nader, giám đốc Viện Khoa học Chính trị tại Đại học Saint Joseph ở Beirut, cho biết điều đó sẽ không xảy ra ở thời điểm hiện tại.
“Tình hình hoàn toàn khác so với năm 2006. Lebanon đã trải qua suy thoái kinh tế, người dân mất tiền tiết kiệm trong ngân hàng, đồng nội tệ mất 98% giá trị, tỷ lệ thất nghiệp cao”, ông Nader nói. “Khu vực bầu cử của Hezbollah ở phía nam đã từng mất một lần. Họ không muốn làm điều đó lần thứ hai. Thời điểm này không thích hợp cho một cuộc chiến với Israel”.
Trong khi Iran trước đây cáo buộc Israel sát hại các nhà khoa học hạt nhân trên đất của họ, thì vụ sát hại ông Haniyeh ở Tehran đặc biệt đáng xấu hổ, cho thấy nước này không có khả năng giữ an toàn cho những người bạn có giá trị cao.
“Vị trí quan trọng hơn mục tiêu. Bạn không thể để thủ đô của mình bị phơi bày như vậy được”, Joseph Bahout, giám đốc Viện Chính sách công và Các vấn đề quốc tế Issam Fares tại Đại học Mỹ ở Beirut, nhận định. “Họ sẽ phải đáp trả”.
Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo Iran cũng phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng về tính hợp pháp trong nước, nơi áp lực ngày càng tăng từ những người dân đang phản đối sự khắt khe về đạo đức và nền kinh tế tiếp tục suy thoái.
Tổng thống mới đắc cử của Iran Masoud Pezeshkian đã hứa sẽ giải quyết cả hai vấn đề này, kêu gọi cải thiện quan hệ với phương Tây và bổ nhiệm các quan chức có thành tích giảm căng thẳng. Một cuộc chiến có thể khiến quan hệ với phương Tây gặp nguy hiểm.
Với tư cách là Tổng thống, ông Pezeshkian chủ trì Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran, mặc dù các quyết định quân sự quan trọng đều do Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) chi phối và do nhà lãnh đạo tối cao của đất nước, Ayatollah Ali Khamenei, đưa ra.
Iran đã đối đầu trực tiếp với Israel một lần trong năm nay. Vào tháng 4, một cuộc không kích được cho là của Israel đã tấn công tòa nhà lãnh sự quán Iran ở Damascus, Syria, khiến 16 người thiệt mạng, trong đó có 8 sĩ quan IRGC. Hai tuần sau, Iran đáp trả bằng cách phóng hơn 300 UAV và tên lửa vào Israel, một màn phô trương vũ lực chưa từng có và là lần đầu tiên Tehran nhắm mục tiêu trực tiếp vào Israel.
Nhưng Iran cũng điện báo về cuộc tấn công thông qua các kênh ngoại giao, cho phép Israel và liên minh do Mỹ dẫn đầu chuẩn bị cho cuộc tấn công và đánh chặn gần như tất cả các tên lửa và UAV đang lao tới. Kết quả dẫn tới sự leo thang đáng kể nhưng lại là một thất bại đối với Iran.
Lần này, Iran đang đáp trả một kiểu tấn công khác trong vụ sát hại thủ lĩnh Hamas trên đất của mình. Iran dự kiến sẽ không đáp trả tương tự vì nước này có thể không có thông tin tình báo hoặc phương tiện để tiến hành các vụ ám sát có chủ đích ở Israel giống như những vụ xảy ra ở Beirut và Tehran.
Một lựa chọn dành cho Iran là tự mình thực hiện điều đó, như họ đã làm vào tháng 4, nhưng điều đó có nguy cơ khiến Israel trả đũa trực tiếp trên lãnh thổ Iran. Một lựa chọn khác là dàn xếp một cuộc tấn công vào Israel thông qua lực lượng dân quân đồng minh ở Lebanon, Yemen, Iraq và Syria – có thể đồng thời trên nhiều mặt trận, mặc dù điều đó làm tăng mức độ phức tạp.
Lực lượng dân quân Houthi của Yemen tháng trước đã nhận trách nhiệm về một cuộc tấn công bằng UAV ở Tel Aviv khiến 1 người thiệt mạng và một số người khác bị thương, đây là vụ đầu tiên của nhóm này và là bằng chứng về những phức tạp ngày càng tăng mà Israel phải đối mặt.
“Kể từ ngày 7/10, Yemen đã trở thành mặt trận trung tâm chống lại Israel và UAV ở Tel Aviv đã rút ngắn khoảng cách tới Israel”, Ali al-Mohatwary, một nhà văn ở Beirut có liên kết với phong trào Houthi, cho biết. “Chúng tôi sẽ chỉ leo thang để ủng hộ người dân Palestine”.
Chiến tranh cũng có thể gây ra tổn thất ngoại giao trong khu vực cho Tehran, quốc gia trong những năm gần đây đã cải thiện quan hệ với các nước láng giềng Arab. Các quan chức Arab cũng nhấn mạnh rằng chìa khóa để đạt được hòa bình trong khu vực là Israel phải dừng cuộc tấn công ở Gaza.
Một số người ở Israel, kể cả trong chính phủ của Thủ tướng Benjamin Netanyahu, đã kêu gọi tiến hành một chiến dịch ở Lebanon để đẩy Hezbollah ra khỏi biên giới và cho phép các gia đình phải di dời trở về nhà của họ. Các cuộc thăm dò cho thấy đa số người Israel ủng hộ hoạt động như vậy. Một cuộc tấn công nghiêm trọng của Hezbollah có thể tạo cơ hội cho Israel tiến hành chiến dịch như vậy.
Tuy nhiên, cùng lúc đó, cơ quan an ninh Israel đang có mối lo ngại nghiêm trọng rằng việc mở một mặt trận khác sẽ gây tổn thất không thể bù đắp cho quân đội, vốn đang bị mỏng đi do chiến đấu ở Gaza và phụ thuộc nhiều vào lực lượng dự bị đã mệt mỏi. Theo một tài liệu gần đây của tòa án, quân đội Israel cũng đang thiếu đạn dược.
Hai quan chức Mỹ cho biết, Mỹ đang cảnh giác nhưng không tin Iran có thể tiến hành một chiến dịch quân sự nhằm vào Israel lớn hơn nhiều nhằm so với hồi tháng 4.
Đại sứ quán Mỹ tại Beirut, giống như các cơ quan ngoại giao phương Tây khác, chưa sơ tán nhân viên.
Tương quan sức mạnh Iran-Israel: Chiến tranh tổng lực có thể diễn ra như thế nào?
Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Nga đến Iran và các động thái ngoại giao xung quanh căng thẳng Iran-Israel
