BS. Nguyễn Thế Dũng - Trưởng Khoa Điều trị và chăm sóc trẻ tự kỷ (Bệnh viện Châm cứu TW), một trong các học trò “chân truyền” của giáo sư Nguyễn Tài Thu - bậc thầy của ngành châm cứu Việt Nam - cho biết: Tự kỷ là một khuyết tật phát triển kéo dài suốt cuộc đời làm ảnh hưởng trầm trọng tới quan hệ và giao tiếp xã hội, khả năng tưởng tượng và hành vi của trẻ. Tùy vào mức độ tự kỷ mà có những ảnh hưởng khác nhau và biểu hiện khác nhau.
Theo Đông y, tự kỷ ở trẻ em nằm trong “Nhi khoa thất thập chứng”, nghĩa là 70 chứng bệnh của nhi khoa mà các thế hệ thầy thuốc Đông y đã đúc kết lại. Trong cuốn “Ấu ấu tập thành”, Hải Thượng Lãn Ông cũng nói rõ một số chứng bệnh mà cụ đã gặp ở những đứa trẻ Việt Nam, trong đó có tự kỷ.
Bệnh viện Châm cứu TW đã điều trị cho trẻ mắc tự kỷ từ hơn 13 năm trước . Hiện, Khoa Điều trị và chăm sóc trẻ tự kỷ luôn có 70-80 cháu, lớn nhất khoảng 15 tuổi.
Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị nhằm làm giảm các triệu chứng rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ. Bên cạnh các phương pháp y học hiện đại, việc điều trị tự kỷ theo y học cổ truyền được đánh giá cao.
Với sự kết hợp 6 phương pháp: Châm cứu, thủy châm, cấy chỉ, nhĩ châm, xoa bóp bấm huyệt kết hợp với can thiệp ngôn ngữ... hiệu quả điều trị tăng rõ rệt, nhất là các cháu đến sớm, từ 18-20 tháng tuổi, chỉ sau vài năm điều trị là nhiều cháu lên 6 tuổi đã đi học, hòa nhập xã hội. Năm nào ở Khoa cũng có 1-2 cháu về địa phương đi học tiểu học
“Với điều kiện phải phát hiện sớm, chứ để 5-6 tuổi mới đến bệnh viện thì hiệu quả điều trị giảm nhiều” - BS. Dũng nói. Các cháu điều trị muộn và bệnh nặng thì thời gian điều trị sẽ dài hơn, cần nhiều liệu trình hơn.
Dấu hiệu cảnh báo trẻ tự kỷ
BS. Nguyễn Thế Dũng cho hay, chứng tự kỷ chậm nói là dấu hiệu nổi bật nhất, nhưng thường kèm theo sa sút về trí tuệ, nhận thức, vận động và tình cảm. Các nghiên cứu chỉ ra yếu tố chính gia tăng nguy cơ mắc tự kỷ là do gen (di truyền), môi trường hoặc kết hợp gen và môi trường
Trẻ bị rối loạn phổ tự kỷ thường xuất hiện ở trẻ trước 3 tuổi, nhưng đáng tiếc lại rất ít được phát hiện ở giai đoạn này, trong khi, nếu phát hiện sớm, khi trẻ 18 tháng tuổi, thì hiệu quả điều trị sẽ cao hơn.
Vì thế, BS. Dũng chỉ ra những dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ: Không tập nói, không sử dụng vốn từ giao tiếp, chậm phát triển ngôn ngữ, điệu bộ, cử chỉ; Không bắt chước, không phản ứng khi gọi tên (giống như bị điếc), không sử dụng ngôn ngữ để chỉ các vật dụng, chơi một mình, có sở thích khác thường, lãnh đạm, không nhìn vào người lạ,các triệu chứng đi kèm như ; nháy mắt, không nhai chỉ nuốt chửng...
“Trẻ tự kỷ thường xuất hiện những cơn nổi loạn, tăng động, không hợp tác, chống đối, gắn bó khác thường với một đồ chơi nào đó, quá nhạy cảm với xúc giác và thính giác, có những kiểu vận động ngón tay hoặc cơ thể khác thường; chạy vòng tròn hoặc lao về phía trước; bị cuốn hút vào một vật nhất định, nhất là đồ vật quay được”- BS. Dũng lưu ý.
Dấu hiệu "cảnh báo đỏ" tự kỷ được BS. Dũng chỉ ra: 12 tháng tuổi không biết nói bập bẹ, không biết chỉ tay, không có phản ứng khi gọi tên… ; 16 tháng tuổi chưa nói từ đơn, không quan tâm đến đồ chơi trẻ em … ; 24 tháng tuổi chưa nói được câu 2 từ, tránh giao tiếp bằng mắt, không nhìn thẳng vào người đối diện,,,
Kế thừa đông y có sáng tạo
Dựa trên y học truyền thống, các bác sĩ Bệnh viện Châm cứu TW đã áp dụng các phương pháp y học cổ truyền một cách sáng tạo để điều trị trẻ tự kỷ.
BS. Dũng giải thích: Châm cứu là dùng kim châm vào huyệt làm lưu thông khí huyết, thông kinh hoạt lạc, lập lại cân bằng âm dương trong cơ thể: Châm cứu để khai khiếu (mở các khiếu, trong đó có khiếu tiếng nói) và tỉnh thần (tinh thần minh mẫn, tỉnh táo); Ích khí, dưỡng huyết, bồi bổ lục phủ ngũ tạng; cân bằng âm dương, thông kinh mạch, hỗ trợ giấc ngủ.
Từ hàng nghìn bệnh nhân tự kỷ đã được điều trị, BS. Dũng cho biết phương pháp điều trị và chăm sóc, đặc biệt là châm cứu cho trẻ tự kỷ đang mang lại kết quả khả quan, nhất là những cháu được điều trị sớm, 18-20 tháng tuổi.
Bên cạnh đó, các thầy thuốc còn dùng máy điện châm, thuỷ châm (đưa thuốc bổ não, thần kinh vào các huyệt), nhĩ châm và phương pháp cấy chỉ tự tiêu vào các huyệt, để tăng hiệu quả điều trị.
Khoa còn can thiệp giáo dục đặc biệt cho trẻ tự kỷ và khuyết tật trí tuệ, như trị liệu giáo dục về giao tiếp, trị liệu cảm giác, trị liệu hoạt động, trị liệu hành vi, âm nhạc trị liệu, mỹ thuật trị liệu…
Bác sĩ Dũng cho biết thêm: Song song với với các phương pháp trên, các thầy thuốc còn phối hợp xoa bóp bấm huyệt và tập cho trẻ vận động, nhằm điều hòa khí huyết, thông kinh hoạt lạc cho trẻ. Nguyên lý của phương pháp này là bấm vào huyệt đạo để kích thích, điều chỉnh các rối loạn chức năng, làm mềm cơ và khớp, thông kinh lạc, cân bằng âm dương…
Bởi có nhiều cơ quan vận động của trẻ hoạt động bình thường, nhưng trẻ tự kỷ không muốn vận động, do tính tự kỷ quy định, nên vật lý́ trị liệu là cách tốt nhất giúp trẻ hoạt hóa các cơ quan này, đồng thời, loại bỏ những hành vi đặc trưng của trẻ tự kỷ, để tăng cường các hành vi tích cực, phù hợp với hoàn cảnh, với hoạt động xã hội.
Ngoài ra, các thầy thuốc còn áp dụng phương pháp Oxy cao áp để điều trị cho trẻ. Bệnh nhân được đặt trong môi trường oxy tinh khiết gần như 100% với áp lực lớn, vừa có tác dụng điều trị, vừa có tác dụng điều dưỡng.
Vì thế, sau khi châm cứu 2-3 liệu trình, các triệu chứng của trẻ cải thiện rõ rệt, như khả năng giao tiếp bằng mắt, thời gian nhìn dài hơn thay cho lúc chưa điều trị các cháu chỉ nhìn 1-2 giây, thậm chí không nhìn. Các cháu cũng tập trung chú ý tốt hơn như gọi hỏi thì biết quay đầu, biết nghe, nhận thức tốt hơn. Sau khi châm cứu khai khiếu (mở khiếu nói), các cháu nói ngay được từ đơn như bố, mẹ, ông, bà, và thêm một số từ mà trước đây, cả năm không thêm được.
Kiên trì và nhẫn nại
Ths.Vũ Thị Mai Hương - Điều dưỡng trưởng của Khoa Điều trị và chăm sóc trẻ tự kỷ - cho biết, việc điều trị tự kỷ rất khó khăn, nên chúng tôi phải hiểu được tính cách, điểm mạnh yếu của từng cháu và phải kiên trì, mở lòng hơn chính con đẻ của mình rất nhiều. Mỗi trẻ là một thể khác nhau, nên việc tiếp nhận điều trị và can thiệp cũng phải mang tính cá nhân.
Một khó khăn nữa trong điều trị trẻ tự kỷ là các cháu thường được phát hiện bệnh muộn, ngoài 3 tuổi mới đến với Bệnh viện, nên qua mất “thời gian vàng” nên việc điều trị phức tạp hơn và nhiều thời gian hơn.
Đặc biệt, bên cạnh việc các bác sĩ phối hợp các phương pháp điều trị cho trẻ tự kỷ, rất cần gia đình các cháu vững tin và tuân thủ phác đồ. Vì thế, các thầy thuốc phải nắm bắt được tâm lý người nhà của trẻ, dành nhiều thời gian trao đổi, chia sẻ với họ.
“Phụ huynh có trẻ tự kỷ rất vất vả, nên luôn chất chứa nhiều tâm tư, căng thẳng và mệt mỏi, do đó, chúng tôi luôn ý thức rằng, phải kiên trì, nhẫn nại với cả bệnh nhi và người nhà của các cháu, để động viên họ cố gắng vượt qua khó khăn.” - Chị Mai Hương chia sẻ.
BS. Nguyễn Thế Dũng cũng nhấn mạnh: Đối với trẻ tự kỷ, nguyên tắc chung của chúng tôi là chẩn đoán sớm, kết hợp nhiều phương pháp, điều trị lâu dài và liên tục, điều chỉnh lại các hành vi, thuộc tính, giao tiếp, tương tác và hòa nhập với xã hội nhằm cho trẻ tự kỷ hòa nhập với gia đình, nhà trường và xã hội.
"Cộng đồng cần nâng cao nhận thức để sớm phát hiện, can thiệp sớm đối với chứng bệnh này sẽ giúp trẻ sớm tham gia học tập, vui chơi, hòa nhập xã hội. Gia đình đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển tâm lý của trẻ, nên cha mẹ cần thường xuyên tâm sự, làm điểm tựa cho con phát triển toàn diện nhất" - BS. Dũng lưu ý.
Cảnh giác trước thông tin của các chuyên gia "rởm" về điều trị trẻ tự kỷ
