Trong chuyến công du Nhật Bản vừa qua, khi phát biểu công khai, tân bộ trưởng quốc phòng Mỹ James Mattis đã có những tuyên bố khá ôn hòa về Biển Đông, nhấn mạnh đến các phương pháp «ngoại giao» chống lại các «động thái quân sự rầm rộ» của Trung Quốc. Tuy nhiên, theo tạp chí Nhật Bản Nikkei Asian Review ngày 8/2/2017, trong những cuộc tiếp xúc riêng với các quan chức Nhật Bản, ông chủ mới của Lầu Năm Góc đã thể hiện những quan điểm cực kỳ cứng rắn đối với Trung Quốc.
Theo nguồn tin trên, ông James Mattis đã so sánh các hành vi quyết đoán của Trung Quốc hiện nay nhằm áp đặt quyền khống chế trong khu vực, với việc đế quốc Minh của Trung Hoa thời xưa, áp đặt ách thống trị đối với các láng giềng bị biến thành chư hầu. Theo ông Mattis, các hành động đó không thể chấp nhận được trong thời đại ngày nay.
Tân bộ trưởng quốc phòng Mỹ tuyên bố rằng Mỹ sẽ không chấp nhận các hành vi khiêu khích của Trung Quốc ở Biển Đông nữa. Mỹ sẽ không chỉ đóng vai trò tích cực trong việc bảo vệ tự do hàng hải, mà lại còn tích cực hơn so với chính quyền Obama trước đây trong việc ngăn chặn đà quân sự hóa của Trung Quốc trong khu vực.
Ông Mattis khẳng định với tân chính quyền Mỹ, tần số các chiến dịch tuần tra bảo vệ quyền tự do hàng hải của Mỹ ở Biển Đông sẽ gia tăng. Lời khẳng định này đã minh họa cho tuyên bố công khai của ông trong buổi họp báo chung với đồng nhiệm Nhật Bản Tomomi Inada tại Tokyo vào tuần trước, theo đó quyền tự do hàng hải mang tính tuyệt đối, và tàu bè Mỹ vẫn hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép.
