Nga “trên cơ”, tạo luật chơi tại địa ngục Syria

Sức mạnh không quân của Nga đã làm thay đổi cục diện chiến trường. Lực lượng ủng hộ Assad đã cắt đứt một hành lang tiếp tế huyết mạch từ Thổ Nhĩ Kỳ tới các khu vực tại Aleppo do quân nổi loạn nắm giữ. Assad đang chuẩn bị bao vây nơi vốn là thành phố lớn nhất của Syria.
Chiến đấu cơ Su-30SM của Nga trở về căn cứ sau khi hoàn thành nhiệm vụ tại Syria
Chiến đấu cơ Su-30SM của Nga trở về căn cứ sau khi hoàn thành nhiệm vụ tại Syria

Trong một cuộc chiến khốc liệt Syria, một số bài học đau thương trở nên rõ ràng hơn cả: cuộc chiến càng kéo dài, càng trở nên đẫm máu, càng nhiều quốc gia bị kéo vào vòng xoáy và những phương án lựa chọn để chấm dứt, hoặc ít nhất là kìm hãm cuộc chiến càng trở nên nan giải hơn.

Theo The Economist, có lẽ bài học lớn nhất là sự vắng mặt của Mỹ đã tạo ra một khoảng trống bị các lực lượng nguy hiểm lấp đầy: chiến binh thánh chiến, các lực lượng dân quân Shia và giờ là một nước Nga đang ngày càng táo bạo hơn.

Syria là nơi hội tụ gớm ghiếc của nhiều cuộc chiến trong một cuộc chiến: một cuộc nổi dậy chống lại chế độ Assad; một cuộc đụng độ giáo phái giữa người Sunni và Alawite (và các đồng minh dòng Shia); một cuộc tàn sát nội bộ giữa những người Sunni Ả Rập; một cuộc đấu tranh giành chốn nương thân của người Kurd; một cuộc chiến tranh ủy nhiệm của Ả Rập Xê-út và Thổ Nhĩ Kỳ chống lại Iran; và một cuộc so tài địa chính trị giữa một nước Mỹ e dè và một nước Nga đang trỗi dậy.

Trong mớ hỗn độn đẫm máu này, tổng thống Nga Vladimir Putin đã chọn cách đứng về phía Bashar al-Assad và trục Shia. Sức mạnh không quân của Nga đã làm thay đổi cục diện chiến trường. Lực lượng ủng hộ Assad đã cắt đứt một hành lang tiếp tế huyết mạch từ Thổ Nhĩ Kỳ tới các khu vực tại Aleppo do quân nổi loạn nắm giữ. Assad đang chuẩn bị bao vây nơi vốn dĩ trước đây là thành phố lớn nhất của Syria. Người tị nạn một lần nữa đang đổ dồn vào biên giới Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nhiều người sẽ ở lại Syria.

Trong một loạt diễn biến ngoại giao gồm ngừng bắn, cứu trợ nhân đạo và dàn xếp chính trị, Nga hiện đang là quốc gia đưa ra luật chơi, giống như điều mà Mỹ đã làm sau khi can thiệp vào các cuộc chiến tranh ở Balkan thập niên 1990. Chính sách của Tổng thống Barack Obama tại Syria là mong muốn Assad ra đi mà không sẵn lòng dùng mọi biện pháp để lật đổ vị tổng thống này đã thất bại thảm hại. Có vẻ như Assad sẽ thắng Obama. Nhưng cuộc chiến sẽ không kết thúc mà trở nên mỗi lúc một tồi tệ hơn.

Thổ Nhĩ Kỳ đang ngày một lún sâu vào cuộc chiến. Quốc gia này đã nã pháo một cách có hệ thống vào người Kurd ở Syria. Điều này khiến họ gắn kết với người Kurd Thổ Nhĩ Kỳ, những người đã tiếp tục cuộc nổi dậy kéo dài hàng thập kỷ qua ở Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, người Kurd từ trước tới giờ vẫn là những đồng minh thân tín nhất của Mỹ chống lại Nhà nước Hồi giáo (IS). Gần đây, họ đã nghiêng về phía Nga và ông Assad, giúp cắt đứt hành lang tới Aleppo trong nỗ lực hợp nhất hai địa phận của người Kurd dọc theo biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ.

Để ủng hộ Thổ Nhĩ Kỳ, Ả Rập Xê-út đã triển khai máy bay quân sự, công bố tập trận tại chính quê nhà với sự tham gia của các quốc gia đối tác dòng Sunni gồm Ai Cập, Ma-rốc và Pakistan. Ả-rập Xê-út đã đề nghị gửi lực lượng đặc nhiệm tới Syria, sát cánh cùng lực lượng của Mỹ, với lý do nêu ra là chống IS. Các nhà ngoại giao hiện bàn luận về sự trở lại của “cuộc chiến Charlie Wilson”, một chiến dịch do Mỹ, Ả Rập Xê-út và Pakistan phối hợp tiến hành nhằm chuyển giao tên lửa Stinger cho các nhóm Afghanistan chiến đấu chống lực lượng Liên Xô trong những năm 1980. Liệu Ả-rập Xê-út có trao cho lực lượng Sunni vũ khí chống máy bay để đối phó sức mạnh không quân của Nga?

Phi công Nga tham chiến tại Syria trước giờ xuất kích
Phi công Nga tham chiến tại Syria trước giờ xuất kích

Đáng báo động nhất là nguy cơ chiến tranh giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga. Tháng 11/2015, Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ một máy bay của Nga. Nga cần trả đũa và một cơ hội nhằm chia rẽ tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan nóng nảy với các đồng minh NATO. Nga đã tiến hành một đợt “tập trận đột xuất” ở miền nam nước này.

Vì vậy, Syria đặt ra những mối nguy hiểm ngày càng gia tăng đối với phương Tây: Tên lửa phòng không sẽ tăng vọt, cho phép chiến binh thánh chiến sử dụng chống lại các máy bay của phương Tây. Các quốc gia như Lebanon và Jordan sẽ sụp đổ; dòng người tị nạn sẽ gây mất ổn định cho Liên minh châu Âu. NATO có thể lại rơi vào một cuộc chiến với Nga. Putin sẽ càng được khích lệ để thách thức phương Tây ở các khu vực khác và ông sẽ truyền cảm hứng cho những người khác ở khắp mọi nơi.

Phương Tây nên thúc giục Thổ Nhĩ Kỳ và Ả-Rập Xê-Út kiềm chế: Rủi ro từ chiến tranh với Nga và từ các cuộc tấn công của chiến binh thánh chiến là quá cao. Mỹ nên cố gắng thuyết phục người Thổ và người Kurd hòa thuận thay vì đối đầu. Dù vậy, để những mong muốn đó có sức ảnh hưởng, Mỹ cần phải nỗ lực hơn nữa ở Syria. Nếu Assad và Nga thành công trong việc biến chiến tranh thành một sự lựa chọn giữa chế độ Assad đương thời và các chiến binh thánh chiến tồi tệ nhất, thì đó sẽ là một thảm họa. Hầu hết người Syria đều thuộc dòng Sunni và nhiều người trong số họ sẽ không bao giờ hòa giải với Assad. Nếu các nhóm chiến binh chủ đạo bại trận, họ sẽ hoặc bị đẩy tới châu Âu hoặc rơi vào tay các chiến binh thánh chiến.

Bi kịch từ sự yếu đuối của ông Obama là ở chỗ những hành động vốn dĩ từng khả thi như thiết lập một vùng cấm bay hoặc tạo ra khu vực an toàn, giờ đây lại có nguy cơ gây nên đụng độ với Nga. Phương Tây sẽ phải gây áp lực với Nga, bắt đầu từ việc gia hạn lệnh trừng phạt của EU vào mùa hè này. Putin đã sử dụng vũ lực một cách khôn ngoan. Phản ứng của phương Tây không nhất thiết phải bị giới hạn ở Syria.

Theo The Economist